கவனிக்க: இந்த மின்னூலைத் தனிப்பட்ட வாசிப்பு, உசாத்துணைத் தேவைகளுக்கு மட்டுமே பயன்படுத்தலாம். வேறு பயன்பாடுகளுக்கு ஆசிரியரின்/பதிப்புரிமையாளரின் அனுமதி பெறப்பட வேண்டும்.
இது கூகிள் எழுத்துணரியால் தானியக்கமாக உருவாக்கப்பட்ட கோப்பு. இந்த மின்னூல் மெய்ப்புப் பார்க்கப்படவில்லை.
இந்தப் படைப்பின் நூலகப் பக்கத்தினை பார்வையிட பின்வரும் இணைப்புக்குச் செல்லவும்: Paintings of Sri Lanka
Page 1
ଔ ලටත.0 බිත් PAINTINGS OF
SRI LANKA
Page 2
| සාරංවත්සරික මාලා
ලයක0 බිතු සිතුවම්
\න්දන චුටිටොolග්ස් ලානන්ද ප්‍රේමතිලක රාලන්ඩ් සිල්වා
ඊණ ඡායාරූප 36ක් සහිතය.
Pම පොත් මාලාවේ වෙළුම් 30 අකාරාදී පිළිවෙළින් ാം മാജ് &) ;
'තලුච්
త్రి
§ලණිය කාට්ටිඹුල්විල
ரீஇ තල්වත්ත ඕවයක පිළිම ග්‍රේග් නගිරිගල
பிரதி
இ80 දැවිනුවර ද්ව ප්රමාංකන්ද அருதி) බ්‍රඹරගල 5రిశ్రవరి ᎧoᏇᏑ5Ꮗ | බුදුගේ කන්ද මැදවල මුප්පෙන් මුල්ගිරිගල රිදී විහාරය වළල්ෆෝඩ් සමුද්‍රගිරි විහාරය සෑස්සේරුච්
සූර්යගොඩ් සාදාරන්කොත හීදගල ලද්‍යාකාතිලක
මෙම ප්‍රකාශන සහ ඒවායේ බෙදාහැරීම පිළිබද විස්තර පහත සදහන් ලිපිනවලින් ලබාගත ඍග්‍රැකිය.
ශ්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍යාණ දෙපාර්තමේන්තුව, ශ්‍රීමත් මාකස් ප්‍රනාන්දු මාවත, இகுைம் 7
இ குக9ை9
මධ්‍යම සංස්කෘතීක අරමුදල, 2H2 ලෙබන්‍ධද්ධාලෝක මාවත, తదొGP 7
EE
Page 3
Page 4
නන්දන ,
ලීලානන්ද රෝලන්‍ය
ජා) එම්. ඩබ්ලිව්.
පරිදි
පොල්ලමු
ශ්‍රී ලංකා පුර ශත සාරවත්
මධ්‍යම සංස්:
G2
Po ZS)0 සිතුවම්
(تYبے
වුට්වෙයාටග්ස්
· ප්‍රේමතිලක නීඩ් සිල්වා
యెరరి
ó කරුණාරත්න
වර්තනය
|රේ සෝරත
රාවිද්‍යාපා අධිකාරිය සරික ප්‍රකාශන කෘතික අරමුදල කොළඹ
990
R ̄ܓ
s
3ܠܓܘ
K SsO
對
ബ3 -) -
OS OU O CO - SSH
Page 5
2.
ශ්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍ය අධිකා,
මේ ප්‍රකාශනයේ කිසි ම කොටසක් ශ්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍යා අධිකාර් කොට තැබීම හෝ ඉලෙක්ටෝනික, යාන්ත්‍රීක, ඡායාස්ථිතික,
අයිඑස්බීඑන් 955 - 61.3 - 007 – 1
ශ්‍රී ලංකා රජයේ
ඊය විසින් මෙහි සියලු හිමිකම් රැක ගනු ලැබේ - 1990
ඊයේ පූර්ව අවසරයකින් තොරව උපුටා පළ කිරීම හෝ නැවත නිපදවිය හැකි ක්‍රමයකට ගැප්
පටිගත කිරීම් ආදී වෙනත් කවර මාර්ගයකින් හෝ මාධ්‍යයකින් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම සපුරා
තහනම් ය.
| මුද්‍රණ දෙපාර්තමේන්තුවේ මුද්‍රණය කරන ලදී.
Page 6
" මහමෙර පර්වතයන්ගේ ප්‍රධානියා මෙන්
මහරජ මිනිසුන්ගේ නායකයා මෙන් මෙ ලොව සියළු කලාවන් අතර ප්‍රධාන වනුයේ චිත්‍රශිල්ප
විෂ්ණුධර්මෝ
පිරිනැමීම
සැමගේ පරිගන් සංවේග
මෙම බිතුසිතුවම් උ
දත් නොදත්
ශ්‍රී ලංකා චිත්‍ර ශිල්පීන්
විය යි.
|ත්තර-තුන්වන කාණඩය, Xliii, 39
)ᏟᏇ CᏊCᏨ30
:C කල්
න් වෙත.
Page 7
Page 8
පෙරවදන
සංඥාපනය සහ උපකාරානුස්මෘති හැඳින්වීම
ගුන්ථ නාමාවලිය
විස්තරාරථ
ඵලක :
ශිව දෙවිගේ අවතාර දේශීය දෙවිවරු දික්පාල දෙවිවරු දික්පාල - ජෛහරව හින්දු දේවතාවෝ ලග්න
නක්ෂත්‍ර
දින
21
23
5.
Page 9
Page 10
පෙරවදන
පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව පර්යේෂණ කටයුතු අරඹයා වසර බිතුසිතුවම් හා සම්බන්ධවූ අපේ අගනා උරුමය කියා පාන ග්‍රන් මගින් පළ කෙරෙනු දැක්ම අතිශය ප්‍රසාදජනකය.
ශ්‍රී ලංකා ජන ජීවිතයත්, ජීවන රටාවත්, හැඩගැස්වීමේදී ඉටු කළ බව ප්‍රකට කරුණකි.
" මිතුරු තුමෝ දුක සැප දෙකෙහිම පැවතී බිතුසිතුවම් රූ මෙන් පිටු නොපාවිතී "
අපේ බිතුසිතුවම් අපේ ජන ජීවිතයට කොතරම් ස සැළලිහිණි සංදේශයේ එන මෙම කවි දෙපදය කදිම නිදසුන
මෙම ග්‍රන්ථමාලාවෙන් ඉස්මතු කර දැක්වෙන සංස්කෘ ගුණවගාවන් උද්දීපනය කෙරේ. ඒ මගින් වසර 450ක යටත්විදී සංස්කෘතික උරුමයන්, ආලෝකමත් වනු ඇත. මෙම කාර්යය ස සියළුම දෙනා දිරිගැන්වීම පිළිබඳව සංස්කෘතික කටයුතු හා ප්‍රව, මැතිතුමාටද සමාජ සංස්කෘතික ඒකාබද්ධතා අමාත්‍ය ගරු පී. බී පුද කරමි.
අභාවයට යමින් පවතින අපේ බිතුසිතුවම් කලාවේ නවෙ මෙම ග්‍රන්ථ මාලාව මගින් අපේ ජනකලා ශිල්පීන්ගේ ප්‍රතිභා: කෘතිවල අගයද තව තවත් තහවුරු වේ. මෙම බිතුසිතුවම් උදා හිමිවිය යුතුය.
වර්තමානයට උචිත චිත්‍ර කලාවක් බිහි කරගැනීම සඳ බිතුසිතුවම් විත්‍රශිල්පය උරුමකොට ගත් අපේ ගැමි කලාකරු ප්‍රයෝජනවත් වනු නොඅනුමානය.
ජාත්‍යන්තර තත්ත්වයෙන් යුත් පොත් පෙළක් මෙම හැකිවන පරිදි කැපවීමෙන් හා උදෙෂ්ගයෙන් කටයුතු කළ ජයවර්ධන මහතාටද, ප්‍රකාශන කාර්යය භාරවූ නෙවිල් නානාය මෙහෙයවූ මහාචාර්ය ලීලානන්ද ප්‍රේමතිලක මහතාට ද කෘතගු සම්බන්ධීකරණය කිරීමේ දී මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලේ අධ මහතාගෙන් ප්‍රසංශනීය සේවාවක් ඉටුවිය.
අපේ රටේ සංස්කෘතික දේපළ හා උරුමය රැක ගැනීම්වද දෙපාර්තමේන්තුවටත්, ඒ සඳහා ශ්‍රමය කැප කළ සියළුම සේවක අප මුතුන්මිත්තන් උදා කළ ජාතික වස්තූන් ලෝක උරුමයට සංහතියට අයත් සංස්කෘතික දේපල ලෙසද, ලෝකවාසීන්ගේ සංස්කෘතික අරමුදලටද එම උදාර කාර්යය මෙහෙයවූ උදෙසාද් ප්‍රසංශා කරමි.
අග්‍රාමාත්‍ය කාර්යාලය, 150, ආර්. ඒ. ද මැල් මාවත, කොළඹ 03,
1990 මැයි 25.
2. සියයක් පිරීම නිමිත්තෙන්, ශ්‍රී ලංකාවේ බීථ මාලාවක්, මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල
බිතුසිතුවම් මාධ්‍යය, අගනා කාර්යභාරයක්
මීපවූ කලා මාධ්‍යයක් වූවාද යන වගට இ.
තික මූලයන් තුළින් අපේ සජීවී ජාතික ජිත පාලනයට හසුවීම නිසා අඳුරු වූ අපේ }ඳහා අවශ්‍ය මාර්ගෝපදේශකත්වය දෙමින් }ත්ති අමාත්‍ය ගරු වි. ජ.මු. ලොකුබණඩාර
· කවිරත්න මැතිතුමාටද මගේ කෘතඥතාව
2.jදයක් උදා කෙරෙන කාණඩ 30කින් යුත් ව තව තවත් ප්‍රභාමත් වෙයි. එසේම එම ;කළ එම චිත්‍රශීල්පීන්ට ජාතියේ ප්‍රණකාමය
හා මෙම පොත් පෙළ පදනමක් වනු ඇත. වන් දිරි ගැන්වීමටත් මෙම ග්‍රන්ථ මාලාව
දිවයින තුළම ප්‍රකාශනයට පත්කිරීමට, මූල්‍ය සම්බන්ධීකරණය භාරවූ එන්. යූ. සක්කාර මහතාටද, පර්යේෂණ මණඩලය |ණ පූර්වකව ස්තුති කරමි. මෙම කටයුතු }න්‍යක්ෂ ජනරාල් ආචාර්ය රෝලන්ඩ් සිල්වා
ඒ සිය වසරක සේවාවක් ඉටු කළ පුරාවිද්‍යා
· මණඩලවලටත් මගේ ස්තුතිය පිරිනමමි. අයත් ස්මාරක හා ස්ථාන ලෙසද, මිනිස් අවධානයට යොමු කිරීම පිළිබඳව මධ්‍යම වීමත් විශේෂඥයින් ඇතුළු සියළු දෙනාටද
- ده حكاهة لمه لم .
ඩී. බී. විජේතුංග, අග්‍රාමාත්‍ය.
Page 11
Page 12
සංඥාපනය හා උපකාර
කාණඩ තිහකින් පළ කරනු ලබන " ශ්‍රී ලංකාවේ බිතුසිතුවම් ’ දෙපාර්තමේන්තුවේ අවුරුදු සියයක ගවේෂණ කටයුතු ඇති වාර්තාවක කොටසක් වශයෙන් පළ කිරීමට අදහස් කරන ලදී. පමණක් සීමාවූ විෂයයක් ලෙස බොහෝ අවස්ථාවල වරදවා අඊ මේ සාරවත්සරික ග්‍රන්ථ මාලාවෙන් පොදුජන රුචිය ඇති කරව, වශයෙන් ඉදිරිපත් කළ යුතුයයි කල්පනා කරන ලදී. මේ අනුව දී ශිල්පය, වාස්තු විද්‍යාව හා වෙනත් මෙරට සංස්කෘතික සම්ප්‍රදාය කොටසක් පිළිබිඹු වන අයුරින් ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබේ
ශිල්පය නියෝජනය වී ඇති ස්ථාන තිහ කරුණු දෙක ඇතුළත් කිරීම සඳහා තෝරා ගෙන ඇත. අතිශයින් සාටෝපවූ ස වූ සිතුවම් කලාව පිළිබඳ විවිධ අවධි හා කලා පරම්පරා හා ස වර්ධනය වී ආ ශ්‍රී ලංකාවේ කලා ප්‍රවණතාවන් හා නිපුණතාව, ගෙන ඇත. තවද මේ ස්ථාන ශ්‍රී ලංකාවේ සිතුවම් කලාවේ පැතිරී
CFCು.
පාඨකයාට පැහැදිළි අවබෝධයක් ලබාදීම සඳහා ඒ ඒ රැස්කොට මේ විස්තර පිළියෙළ කොට තිබේ. ඓතිහාසික ප කාලය, වර්ණ රටාව, ජෛශලිය හා වෙනත් අංශ පිළිබඳව ඉ භාවිත කොට මේ විස්තර තවත් පිරිපුන් බවට පමුණුවා ඇ
මේ ග්‍රන්ථ මාලාවේ අන්තර්ගත කිරීම සඳහා තෝරාගනු විට යටපත් වී ගිය හෝ අප්‍රසිද්ධ හෝ ඒවාය. එකී ස්ථානව
සිතුවම්වල අන්තර්ගතය අතින් මෙන්ම ඒවායින් ප්‍රකාශ වන
අතිශයින් වැදගත් වන බව පෙනේ.
මෙහි එන තේමා ප්‍රධාන වශයෙන් ම බොද්ධාගමික කේ ව්‍යවහාරික සංස්කෘතික පර්යාය වචන බවට පත්ව ඇති තැන්ව කොට තිබේ. ශ්‍රී ලංකාවේ සිතුවම් කලාවේ ඉතිහාසය පිළිබඳ පර් රැසක් තෝරා ගන්නා ලද නාමාවලිවල දක්වා ඇත. එම සංස්ලේෂණය කිරීමට උත්සාහයක් ගෙන නැත. මෙහි දක්ව ස්ථානවලින් එකතු කර ගන්නා ලද ඒවායි.
පෙළ හා නිදර්ශන සහිතව මේ ආකාරයේ විෂයයක් සුඛාවබෝධයක් ඇති කිරීම සඳහා සම්ප්‍රදාය ලෙස පිළිගැනී අ පෙළගැස්ම අනුගමණය කෙළෙමු.
ඡායාරූප තෝරා ගැනීම කර්තෘවරුන්ගේ සම්පූර්ණ ව පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ හා ශ්‍රී ලංකා සංස්කෘතික ත්‍රිකෝ, දෙදෙනෙකු වන එම්. ඩබ්ලිව්. ඊ. කරුණාරත්න හා අයි. එස්. සහාය මෙහිලා සඳහන් කරමු. කැපවීමෙන් යුතුව ඔවුන් විසින් ඉ පාඨක ලේඛකයා හමුවට ගෙන ඒමට හැකි විය. මෙහිලා ඔවුන් අපගේ කෘතඥතාව හිමිවේ.
Øනුස්මාති
· මැයෙන් යුත් මේ ග්‍රන්ථ මාලාව පුරාවිද්‍යා තුළත් කාණඩ එක් සියයකින් සමන්විත පුරාවිද්‍යාව හුදු පර්යේෂණ කටයුතුවලට iථකථනය කරනු ලැබීය. එහෙත් එම විෂය ක තොරතුරු මතුකර ගන්නා ශීක්ෂණයක් වර්තමාන ග්‍රන්ථ මාලාව චිත්‍ර කලාව, මූර්ති යන් ඇතුළත් තේමා සියයකින් තෝරා ගත්
ක් පදනම් කරගෙන මේ ග්‍රන්ථ මාලාවේ ම්ප්‍රදායයේ සිට ජන කලා සම්ප්‍රදායය දක්වා }ම්බන්ධ වූ ශතවර්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ න් නියෝජනය කිරීම සඳහා මේවා තෝරා ම දක්වන පදනමක් මත තෝරා ගනු ලැබ
ස්ථානවලට අවශ්‍ය පරිදි ගොස් කරුණු }සුබිම, සිතුවම්වල ව්‍යාප්තිය, පෙළගැස්ම, මහි සාකච්ඡා වී ඇත. වර්ණ ඡායාරූප
·ත.
ලැබ ඇති ස්ථානවලින් සමහරක් බොහෝ ල ඇති සිතුවම් මුද්‍රණයෙන් එළි දැක්වීම,
සෞන්දර්යාත්මක ප්‍රවණතාවන් අතින් ද
තීමා වන බැවින් මූලික වශයෙන් පිළිගත් ලදී හැර අන් තැන්වලදී පාලි වචන භාවිත |යේෂණත්මක තොරතුරු ඇතුළත් පොත්
තොරතුරු මේ සිතුවම් පොත්වල ලා හා ඇති දත්ත මේ ගවේෂණයේ දී ඒ ඒ
ඉදිරිපත් කිරීමේ දී එක්තරා ප්‍රමාණයක ති යුනෙස්කෝ කලා පෙළ සංග්‍රහයේ චිත්‍ර
ගකීම බව සඳහන් කරන අතර ශ්‍රී ලංකා sණ ව්‍යාපෘතියේ ජෝජ්‍යෂ්ඨ ඡායාරූප ශිල්පීන් මදනායක යන මහත්වරුන්ගෙන් ලැබුණු ටු කරන ලද සේවය නිසා මේ අනර්ඝ විත්‍ර ව සහාය වූ ඡායාරූප ශිල්පී කණඩායමටද
Page 13
1 O
හැඳින්වීම පිළිබඳ ඒ ඒ කොටස් වේ කුශාන් මංජුශ්‍රී මහතාටත්, විහාරස්ථාන මෙනෙවියටත් අපගේ කෘතගුණය හිමි
මේ අගනා කලා නිධාන භාරව ඒ ගෙන් හා භාරකාරවරුන් ගෙන් ද පුරාවිද් කර්තෘවරුන්ගේ විශේෂ සනිටුහනට ප
මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලේ අද මහතාට හා මේ ප්‍රකාශන මාලාව මහජන භාරදූර මුද්‍රණ කාර්යය නොපැකිළී හාර එහි කාර්යශූර නිලධාරි මණඩලයට ද අ ගැනීම සඳහා අනවරතයෙන් අපට සහාය ගරු ඩී. බී. විජේතුංග ශ්‍රී ලංකා අග්‍රාමා:
මෙරට කලාකාමීන් විසින් මුද්‍රණ ! භාගයක් මිළදී ගෙන මූල ධනයක් සම්ප සඳහන් කරනු ලැබේ. ප්‍රකාශන කාර්ය විශේවවිද්‍යාලයේ දකුණු ආසියානු පුර දෙපාර්තමේන්තුව, ශ්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍යා සනිටුහනට ලක්වෙයි.
නන්දන වූට්වොයෑංග්ස්, ඇම්ස්ටර්ඩම් විශේවවිද්‍යාලයේ දකුණු ආසියානු
ලීලානන්ද ප්‍රේමතිලක, පුරාවිද්‍යායා මහාචාර්ය - පේරාදෙණිය විශේවවිද්
රෝලන්ඩ් සිල්වා, පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස්, ශ්‍රී ලංකාව,
1990 ජූලි 07 දින.
}න් කොට දැක්වීමේදී යොදා ඇති රේඛා චිත්‍ර පිළියෙල කිරීම ගැන හැඳින්වෙන රේඛා චිත්‍ර පිළියෙල කිරීම ගැන වාසනා ද සිල්වා වේ.
ඒ විහාරස්ථානවල සිටින ගරුතර විහාරාධිපතීන් වහන්සේලා න්‍යා වැඩබිම්වල නිලධාරීන් ගෙන්ද ලැබුණු කාරුණික අනුග්‍රහය ද ත්‍ර වෙයි.
‘මුදල් ඉපැයීමේ ජාතික කමිටුවේ සභාපති ඇන්. යූ. ජයවර්ධන යාට හඳුන්වා දුන් සම්පත් බැංකුවට අපගේ ස්තුතිය හිමිවෙයි. මේ ගත් රජයේ මුද්‍රණාලයාධිපති නෙවිල් නානායක්කාර මහතාට හා පගේ විශේෂ ස්තුතිය පිරිනැමෙයි. මුද්‍රණ කාර්යය සාර්ථක කර දැක්වූ මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලේ පාලක මණඩලයේ සභාපති කන්‍යතුමන්ට කර්තෘ මණඩලයේ කෘතඥතාව පිරිනැමේ.
පූර්ව අළෙවි ක්‍රමය යටතේ මුද්‍රණය කරන ලද පොත් සංඛ්‍යාවෙන් 0දනය කර දීමෙන් දෙන ලද අනුග්‍රහය ද මෙහි ලා විශේෂයෙන් }යට සම්බන්ධවී කටයුතු කළ නෙදර්ලන්තයේ ඇම්ස්ටර්ඩම් %විද්‍යා ආයතනය, පේරාදෙණිය විශේවවිද්‍යාලයේ පුරාවිද්‍යා අධිකාරිය හා මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලත් අපගේ විශිෂ්ට
] පුරාවිද්‍යාව පිළිබඳ ජෝන්‍යෂ්ඨ කථිකාචාර්ය.
:ඝයාලය, පේරාදෙණිය,
Page 14
, මාතර හා තරංගල්ල නගර අතර මැද පිහි У- مجھے ඓතිහාසික හා සංස්කෘතික වශයෙන් ඉතී සැතපුම් තුනක් පමණ දුරින් දෙවුන්දර තුඩුව පිහිට (උස අඩි 476) දෙවුන්දර තුඩුවෙහි නිමවා ඇත. දකු, මහඟු සෙතක් සැලසෙයි. දෙවුන්දර විශේෂ කීර්තිය ඇති මහා විෂ්ණු දේවාලය හේතු කොට ගෙනය. පුරාවිද්‍යාත්මක වශයෙන් වැදගත් වේ.
لخوا
විනුවර වර්තමාන විෂණු දේවාලය පු වූ දෙවොලකි. දෙවුන්දර ඓතිහාද් මහියංගන, කැළණිය සහ මැදිරිගිරිය 12 වන සියවසට අයත් නිශේශයකමල්ල රජුගේ සෙල් කිහිරැලි පිරිවෙන නමින් විහාරයක් සත්වන සියව කරවන ලද බව මහාවංසයෙහි සඳහන්ය. මුහුදේ ප දෙවිරුවක් දාපුළුසෙන් රජු විසින් මෙම විහාරස්ථාන කාව්‍යයෙහි ද සඳහන් වෙයි. මේ අනුව දෙවිනුවර උපූ (7 වන සියවස) අයත් විය හැකිසේ සැලකිය හැකි දැක්වෙන ‘දහන” දේව නගර හෙවත් දෙවිනුවර විය පරණවිතාන සලකයි.
/3"> ஆ
AIच
' ]*$'
43, 44 වන සියවස්වල රජවරු කිහිපදෙනෙකු කර වූ බව මහාවංසයෙහි සඳහන් වේ. 15 වන සි දෙවුන්දර දෙවොල වෙත චීනයෙන් පවා පුදසත්කා සිංහලයින්ගේ ජාතික දේවතාවා බවට පත්විය. සී උපුල්වන් දෙව් වෙත යවන ලද රජවරුන්ගේ ආයාවන් ආරම්භයේදී ලංකාව පෘතුගීසීන්ට යටත් වීම හේතුවෙ විසින් දේවිනුවර විනාශයට පත් කැරිණ. මෙකල වන පරිවර්තනය වී තුබූ බව වාර්තාගතය. ඉන්දියාවේ මුදා දිවයිනට සංක්‍රමණය වූ බ්‍රහ්මණයින් විසින් උපුල්වන් විෂ්ණු දෙව් ලෙස සැළකීම ට ආරම්භ කළ බව සිති
වුන්දර) මාතර දිස්ත්‍රික්කයට අයත්ය. භුගෝලය වි මෙම කුඩා නගරය දකුණු පළාතේ පිහිටීම කා උසස් තැනක් උසුලයි. මාතර සිට වා ඇත. ලක්දිව උසම ලයිට් කණුව ගුණු මුහුදේ යාත්‍රාකරුවන් හට මෙයින් ක් උසුලනුයේ නගරය ආශ්‍රිතව තකා ඊට නුදුරින් පිහිටුවා ඇති “ගල්ගේ'
|ථමයෙන්ම උපුල්වන් දෙවියන් සඳහා ඓතිහාසික ධීක ස්ථානයක් ලෙස අනුරාධපුර, கgஇெ } සමග පළමුවෙන්ම සඳහන් වන්නේ ලිපියකය. එහෙත් මෙම ස්ථානයෙහි සේදී දප්පුල නම් වූ කුමරකු විසින් යොවී ආ සඳුන් ලීයෙන් කළ උපුල්වන් යෙහි පිහිටු වූ බව පැරකුම්බා සිරිත }ල්වන් දෙවොල මේ රජුගේ කාලයට බීය. ටෙඩාලෙමිගේ ලංකා සිතුවමෙහි | නොහැකි බව මහාචාර්ය සෙනරත්
විසින්ම දෙවිනුවර විහාර කර්මාන්ත යවසේදී වෙසෙසින් කීර්තියට පත් |ර ලැබිණ. උපුල්වන් දෙව් මෙකල |ෙහල සන්දේශ කාව්‍ය කිහිපයකම x0 විස්තර කෙරෙයි. 16 වන සියවස )න් 4588 වර්ෂයේදී තෝමෙ ද සූසා විට උපුල්වන් දෙව් විෂ්ණු දෙව් බවට jලිම් වරුන්ගේ ආක්‍රමණ හේතුවෙන් දෙව් හින්දු සමයේ ත්‍රිමූර්තියට අයත් ය හැකිය.
Page 15
12
පෘතුගීසීන් මෙහි වූ විහාර ගො ක්‍රිස්තියානි පල්ලියක් ගොඩනංවන හැරීමෙන් පසු, දෙවන රාජසිංහ (! පිහිටුවන ලදී. කලින් කල නොයෙක් වර්තමානයෙහි මෙහි වූ බොද්ධ ආර දකුණු පළාතේ වැදගත් බොද්ධ { බැතිමතුන් දෙවුන්දර විෂ්ණු දේවාල චාරිත්‍රයකි.
විෂ්ණු දේවාලයට උතුරින් පීද් පුරාවිද්‍යාත්මක වශයෙන් අගනේයි. දී මෙම ගොඩනැගිල්ල පිළිබඳ කො( සියවසේදී වැදගත් වාර්තා තබා පෙලොන්නරු රාජධානි ආරම්භ යු නිර්මාණය පිළිබඳ විස්තරාත්මක මාලාවේ VI කාණඩයෙහි ප්‍රකාශය
) ෂණ දෙවියන් සඳහා කැප ක Ö සිට මුහුදු තීරය දක්වා පැති ➔ ඇති අතර, එය මුහුදු බඩ දී මඟ පාරම්පරික දේවාල සේවකය: කැටයම් කළ ගල් දොරටුව ඉදිරිපස මණඩපයක් විය. ඇතුළු වන දොරටු ශාලාවක පියස්සක් දැරීය. ඇතුළු දේ යුක්තව, ප්‍රධාන දේවාලය වෙත ප පූජාවන් පිදීම පිණිස යෙදුණි. ඇත. අමුත්තන් සඳහා වූ අතර, එහි වූ පූජ මෙම කොටස් වෙත ඇතුළු වීම සහ කැරෙයි.
ඇතුළු අංගනයෙහි ආගමික ස් ගිණිකොණ දිග බෙහෙවින් පුද { නැගෙනහිර බිත්තිය දීගේ දෙවොල් (
}ඩනැගිලි කඩා බිඳ දැමීමෙන් පසු එම නෂ්ටාවශේෂ මත | ලද ය. එහෙත් පෘතුගීසීන් මාතර පෙදෙසින් පළවා |1635 - 87) රජු විසින් දෙවුන්දර විෂ්ණු දේවාලයක් අයුරින් ප්‍රතිසංස්කරණවලට භාජන වූ විෂ්ණු දේවාලය %මය පසෙක පිහිටා ඇත. අද දින තිස්සමහාරාමය වැනි සිද්ධස්ථාන වැඳපුදා ගැනීමට යන සිය දහස් ගණන් %යට පැමිණීම අනිවාර්යයෙන් අනුගමනය කරනු ලබන
හිටි ගල්ගේ (ගල්ගානේ) නමින් ප්‍රසිද්ධ පැරණි දෙවොල පීයස්ස ඇතුළුව මුළුමණින්ම කැපූ ගල්වලින් පිළියෙල වූ ලින් මැකන්සි, මේජර් පෝබස් ආදීන් විසින් 19 වන
ඇත. මෙය අනුරාධපුර අවසාන කාලයේදී හෝ ගයේදී හෝ කරවන ලද්දක් සේ සැලකිය හැකිය. මෙම නිබන්ධනයක් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ නිබන්ධන
}ට පමුණුවා ඇත.
)ළ දෙවිනුවර දේවාලය දකුණු මුහුදුබඩ මහා මාර්ගයේ දේවාල }රී පවතී. එහි ප්‍රධාන දොරටුව මුහුද දෙසට මුහුණ ලා “” පීහිටි ආසන මණඩපයකින් සැදිණ. දේවාල ගමෙහි වූ න්ගේ ගෙවල් දෙපස පිහිටා දේවාලය වෙත දිවෙයි. } වූ ගල් කණු රැස මුලදී ලී පියස්සකින් සැදී විවෘත වට පිටතින් පිහිටි ගල් කණු පෙළින් ද තවත් විවෘත 'වාල වතුරශ්‍රය තුළ වූ මෙම ශාලාව කොටස් තුනකින් දැමිණෙන ගමන් මගක් සැදිණ. අනෙක් ශාලාව පුද bළත වූ පැදකුණු මග පූජකවරුන් හට සහ විශේෂ }සනය මත දෙව්රජ රුව තැබීම පිණිස වෙන් කැරිණ. ඉන් පිටවීම පිණිස ඉතා දැඩි පිළිවෙතක් අනුගමනය
jවාභාවයෙන් යුත් ගොඩනැගිලි කිහිපයක් වෙයි. එහි පූජා පවත්වනු ලබන බෝධි වෘක්ෂය පිහිටා ඇත. දව්, අළුත්නුවර දෙව්, බස්නාහිර දෙව්, සමන්, පත්තිනි,
Page 16
වල්ලිඅම්මා වැනි දෙව් දේවතාවන් ගේ දේවාල පෙළකි වෙනම දෙවොලකි. නැගෙනහිර බිත්තිය පස වූ අනෙක් මෙහි පැමිණෙන බැතිමතුන් හට ආහාර ගැනීමට භාවි දේවාලයට පිටුපස පිහිටි උතුරු බිත්තිය පෙදෙසෙහි මුළුතැන්ගේ, දේවාල ගබඩා, දේවාලයේ කපුරාල සඳ යුක්තය. බටහිර තාප්ප බැම්මෙහි දකුණු කෙළවර භාණඩ තැන්පත් කිරීමට සහ විවිධ උත්සව සඳහා අපේ තැබීම පිණිස වෙන් කොට ඇත. නිරිත දිග කොණ මාල් පැරණි වටදාගෙයක් වූ අතර, එය අඩාල තත්වයෙන් කොට ඇත. මෙය දේවාලය හා ඍජු සම්බන්ධයක් ලෙ පිටතින් බටහිර පසින් පිහිටා ඇත. මෙම ස්තූපය ද දේවාලයේ ඇතුළු අංගනයට පිටතින් පිහිටා ඇත.
විනුවර මහාවිෂ්ණු දේවාලයේ සිත් බිත්තිවල හා ගඟීගබුහය වටා ඇති ප්‍රදක්
*මු පසු කලකට අයත් ප්‍රදක්ෂිණාපථ සිත්ද වෙයි. ඒවා නම්, මත්සන්‍ය, කුම්, වරාහ, නරසිංහ, වාදී බලරාම සහ කල්කි වන අතර ඉන් පසුව, වැදගත් හින් ගණේෂ, පත්තිනි, ගංගා, දුර්ගා සහ විෂ්ණු - අනන්ත අතර අහසින් යන හනුමන් (මාරුති - කථා) සහ මූ වාහනයක් ඇති ඥානමුර්තිද වෙයි. හින්දු දේව ගණයට { මෙම දෙවිවරු ගඟීගබුහය වටා නිරූපණය කර ඇති වසන්නේ මෙම දෙවොලට හිමිකම් කියන මහාවිෂ්ණු
අන්තරාල
දකුණට මුහුණ ලා ඇති ප්‍රධාන දොරටුව ඔස්සේ කෙළින් අන්තරාලයෙහි නැගෙනහිර හා බටහිර දෙසින් තව බොහොමයක් ඇඳ ඇත්තේ නැගෙනහිර හා බටහිර පැ4 බිත්තියක් ම තිරස් පේළිවලට බෙදා ඇත. එක් එක් ලෙ පනේලවලට බෙදා ඇති අතර, එක් පනේලයක් එක් චිත්‍ර කර ඇත.
. කතරගම ස්කන්ද දෙවියන් සඳහා කී ගොඩනැගිල්ල උත්සව කාලයන්හි ත කළ හැකි වූ දාන ශාලාවක් වෙයි.
බහුකාර්ය ගොඩනැගිල්ලයි. මෙය Ø පූජකයන්ගේ ගිමන් කාමරවලින් ගොඩනඟා ඇති කාමර දෙක පූජා ළව් කරනු ලබන ප්‍රවේශ ජත්‍ර අසුරා ප්‍රකයක් මත තනා ඇති කුඩා ස්තූපය ක් තිබී ප්‍රතිසංස්කරණවලට භාජන නොමැත. ඊට ඇතුළු වීම අංගනයට අයත් සංඝාරාමය ඊට නිරිත දිගින්
තම් සමූහය ඇත්තේ අන්තරාල සිතුවම සැකැස්ම
}ෂිණාපථයේ පිටත බිත්තිවලත් ය. කම්වලින් දශ අවතාරය නිරූපණය මන, බුද්ධ, පරාගුරාම, රාමචන්ද්‍ර, දු දෙවිවරුන් වන ඊශේවර, ස්කන්ද, සායින් ද ඇඳ තිබේ. අනිත් සිත්තම් ඉණු තුනක්, අත් සයක් හා වෘෂභ අයත් ඉතා වැදගත් වූත් ජනප්‍රිය වූත් අතර ගහිගාහයෙහි අධිපතිව වැඩ දෙව් රජු ය.
| ම පිට මළුව දෙසට විවෘත ව ඇති )ත් උපද්වාර තුනක් වෙයි. චිත්‍ර කිවල වඩාත් දිගු බිත්තිවල ය. සෑම ජළියක් ඍජු ආයත චතුරස්‍රාකාර යක් බැගින් නිරූපණය සඳහා කැප
13
Page 17
14
උතුරු බිත්තීය
උතුරු බිත්තිය බොහෝ දුරට ග දොරටුව වෙනුවෙන් යොදා ගෙන දී මූර්තිමත් කර දැක්වීම සඳහා දේ
නැගෙනහිර බිත්තීය
නැගෙනහිර බිත්තියේ උතුරු කේ. සඳහා වෙන් කැර ඇති අතර, ඒ පහළ කොටස තිරස් පේළි දෙක ජෛනරුත්ත ගේ ජෛහරව, අවත් සැළලිහිණි සන්දේශයෙහි දක්නා ඇත. මෙම කොටසේ උප පේළි @ගණරී සහ මහීකරාන්තාව යන සිදී දෙකෙහි දික්පාලයන් අතුරින් වා මාසයේ මුල් දින සතර වන පෑ අස්වීද, බෙරණ, භූති, කැති, මෙර උතුරුපල්, හත සහ සිත යන මුල් මේෂ, වෘෂභ, මිථුන, කටක, සිංහ
දකුණු බිත්තීය
දකුණු බිත්තියෙහි මැද ප්‍රධාන දේ පහල භාගවල දේශීය දෙවිවරුන් දින අතුරින් 5 සිට 44 දක්වා එන හා එකොළොස්වක නිරූපිතයි. ඉ ගුරු, ශුකූ, ශනි, රාහු හා කේතු
බටහිර බිත්තිය
බටහිර බිත්තියේ දකුණු හා උතුර නැගෙනහිර බිත්තියේ ඇඳ තිබෙ පේළියේ ඇත්තේ දික්පාලයන්ගේ ජෛභරව අවතාරයි. බටහිර බිත්ති විරුද්ධ පැත්තේ ශිව - ආසෙසාර
වන පාර්වතී, ඉන්ද්‍රානි, පත්තිනි තෙවැනි පේළියේ ඇත්තේ මාස තෙළෙස්වක, තුදුස්වක හා පසලේ වෘග්වික, ධනු, මකර, කුම්භ සඳ දෙට, මූල, පුවසල, උතුරුසල, අ සහ රේවතී නක්ෂත්‍රයනුත් නිරූ{
හිගයුහය වටා ඇති ප්‍රදකෂිණා පථයට ඇතුළුවන ප්‍රධාන බිබේ. මෙම බිත්තිය දෙපස ඇති කුඩා තීරු ද්වාරපාල රූප
සාදා ෙගන ඇත.
xරාණ හා උපද්වාරය අතර පටු තීරුව ශිව - වටුක රූපය }ම පනේලය දොර තරම් ම උස් ය. දොරටුවෙන් දකුණත කට බෙදා ඇත. ඉන් යට ජෙළියෙහි ඉන්දු, අග්නි, යම සහ xධාර නිරූපණය වෙයි. මේ සතර ජෛහරවයන් අතර පරිදි සන්දේශයක් ගෙන යන සැළලිහිණියකු සිත්තම් කර යෙහි අෂ්ට මාතීබෘකාවන් අතුරින් ශ්‍රී කාන්තා, සරස්වතී, ව් දෙන නිරූපිතයි. මීට ඉහළින් බිත්තිය දිගේ ම යන පේළි සුඛි, ඉන්ද්‍ර, අග්නි, යම සහ ජෛනරුත්ත යන පස් දෙනාත්, ප්‍රවිය, දියවක, තියවක සහ ජලවකත්, නැකැත් අතුරින්, මහණ, මුවසීරස, අද, පුනාවස, ථූස, අස්ලිස, මා, පුවපල්, ජ් නැකැත් තුදුසත්, අවසන් වශයෙන් ලග්න (රාශි) අතුරින් හා සහ කන්‍යයා යන මුල් ලග්න හයක් නිරූපණය කොට ඇත.
රටුව ඇති අතර, දොර හා බිත්ති අතර ඇති ඉඩ කොටසේ } වන හූනියම් හා දැඩිමුණිඩ රූප වෙයි. මැද පෙළ මාසයේ ම්, විසේනිය, සයවක, සතවක, අටවක, නවවක, දසවක )හල පෙළේ නවග්‍රහ මණඩලය වන රවි, චන්ද්‍ර, කුජ, බුධ, දැක්වෙයි.
% කෙළවරවල උපද්වාර දෙකකි. එහි බිත්ති කොටසෙහි |න රූප ශ්‍රේණි අඛණඩව නිරූපණය කොට ඇත. එම
ඉතිරි සිවු දෙනා වන වරුණ, වායු, සෝම සහ ඊශාන }මෙය දොර හා එහි උතුරු කොණ අතර ශිව - වටුක රුවට රූපය යි. පහල සිට දෙවැනි පේළියේ ඉතිරි මාතීබෘකාවන්
සහ මාතයාගේග්වරී රූප ඇති අතර ඊට ඉහළින් ඇති |යේ පුරවක අවසන් දවස් සතර වන දොළොස්වක, ආස්වක දින යි. ඉහලම පේළියේ ඉතිරි රාශි හය වන තුලා, ) මිනත්, අවශෝෂ නැකැත් දාහතර වන සා, විසා, අනුර, බියුත්, සුවත, දෙනට, සියාවස, පුවපුටුප, උතුරු පුටුප විත ය.
Page 18
LK LSLLLSL0LeLeeLS0SLLS00SL0L 0LS0LSLLLSLSLLLLLSL0
?”wgጿቆ ̊& ̆ኙp”ጀዴፓ,
t
壬ジ=
ඇත්තේ හින්දු අභිචාර විධි හා න{ සංකේත නිරූපණයට ය. මෙතර දක්වා ඇති තැනක් වශයෙන් මේ දෙවොල වැදගත් වෙයි දේවතාවන් වන විෂ්ණුගේ දශාවතාරය, ශිව, ස්කන්ද සිද්ධාන්තික ගුරුන් වන ඥානමුර්තිත් වන අතර, මේ සි නියෝජන වෙයි.
අන්තරාලය බෙහෙවින් මූර්ති ශිල්පීන්ගේ අවධාන තේමා අතර ශිවගේ බියජනක (තාණඩව) විලාස වන දික්පාලයන්ගේ සෞම්‍ය හා තාණඩව අවතාරත්, මාතී වන සූනියම් හා දැඩිමුණඩත් ඇතුළත් වේ. වැඩියෙන් ඇ වන්නේ ලෝක - පුරාණ හා නක්ෂත්‍ර කේන්ද්‍ර හා මණඩලයට අයත් දොළොස් ලග්නය, චන්ද්‍ර වක්‍රීය අටදී වශයෙන් දෙයාකාර වූ පසළොස් පක්ෂය හා නවග්‍රහය
ශිවගේ අවතාර දෙකක් වන ශිව - වටුක හා ශිව - විලාස ප්‍රකට කරමින් ගර්භගෘහ දොරටුව ආරක්ෂා කර හින්දු දේවාලවල දොරටුව දෙපස මෙම රූප දෙක දක්ව කාවැදුණු මෙම අදහස නිසා විහාර දොරටු දෙපස ද මෙ දැඩිමුණඩ (3a හා 3b චිත්‍ර) ප්‍රචණඩ වූ ප්‍රාදේශීය දේව කිරීමේ කාර්යය ඔවුනට ද පැවරී ඇත.
දික්පාලයේ සතර දෙනෙකු, අට දෙනෙකු හෝ වෙති. ඔවුන් නම් සය දිසාව, අට දිසාව හා දස දිසාව ප්‍රධාන දිසා, අනු දිසා සහ අහස හා පොළොවත් අයත් ලෙ දක්නා ලැබේ (4 - 7 රූප), මෙහි අති විශේෂ ලක්ෂණ මෙහෙරව අවතාර දක්වා තිබීමයි (8 – 10 රූප), ඔවුහු මුවවලින් යුත් ප්‍රචණඩ විලාසයෙන් (නිදසුන් : සෞම්‍ය දේ මෙහරව) හෝ මිශ්‍ර විලාසයෙන් (නිදසුන් : ඓශාන්‍ය ලේ
}ෂ්ණු දේවාලයෙහි සිත්තම් කැප වී වස්තු විෂයය
ක්ෂත්‍ර පුරාණයට අයත් ප්‍රතිමා හා 'ම් දේවතා සමූහයක් කැටි කොට
· නිරූපිත තේමා අතර විශේෂ හින්දු ද, ගණෙෂ සහ පත්තිනිත්, ජෛශව යල්ල ම පැරණි තේමාවල වත්මන්
ය යොමුවන තැනකි. මෙහි ඇතුළත් ශිව - වටුක හා ශිව - ආසෙයාරත්, දෘකාවනුත්, දේශීය මුර දේවතාවන් ති අවශෝෂ නිරූපණ අතරට අයත් සංකෙත යි. මේ අතර සෞරග්‍රහ විසි නැකත, චන්ද්‍රයාගේ පුර හා අව
යන් ඇතුළති.
ආසොර(4 – 2 රූප) සිය තර්ජනීය රමින් මුර කරති. එබැවින් නිතර ම යා තිබේ. බොද්ධ ජන ආගම තුළට ද මම රූප දක්නා ලැබේ. සූනියම් හා තාවන් වන අතර ගර්භගෘහය මුර
දස දෙනෙකු වශයෙන් නිරූපණය නිරූපනය කරන අය යි. මෙහි ලා වයි. දෙවිනුවර මෙකී දශ ගණය ම %යක් වන්නේ අෂට දික්පාලයන්ගේ වූ පිටට නෙරා ගිය දළ ඇති රකුසු මහරව, අග්නි මෙහෙරව හා වාරුණන්‍ය
}භරව, වායවශ්‍ය ජෛහරව) දැක්වෙති.
15
Page 19
16
අන්තරාලය සිත්තම් කර ඇති සාම්ප්‍රදායික සංකල්පය අනුව සකස් ගණනක් වන මෙයින් සාරාංකේතික { පරිපෝෂිකාව වශයෙන් ස්ත්‍රියගේ ඇ; මෙවෂණවා, ඓන්ද්‍රි, ගෞරි, බුරාහ්මණ් එසේ වෙතත්, ජන විශේවවාස අනුව සෑ අතර ඔවුන් අතුරින් ශ්‍රී කාන්තාව මෙසේ ඉන්ද්‍රානී ජේන්ද්‍ර වශයෙනුත් මාතයාගෙ සිව් දෙනා නම් ගෞරි, මහීකාන්තා, දේවිය දෙවඟනක් වන අතර ඇය ස්
සෞරග්‍රහ මණඩලයට අය බෙහෙවින් බලපාන හෙයින් නකෂත්‍ර වී රූප) එසේ ම වන අතර ඊට දින හ) යුරේනස්) දෙදෙන ද අයත් වෙති. රා සංකේත එකී රූප තුළට එක් කිරීමෙන් වන්නේ බොහෝ රූප විනායාස කිරීමේ ඈඳා ගැනීම යි. නවග්‍රහයන් ද, (අවසා:
චන්ද්‍රයාගේ පරිභ්‍රමණ වක්‍ර පුරාණයේ වැදගත් ගණයකි. ශ්‍රී ලංකා මෙහෙයක් ඉටු කරයි. එකී නැකැත් (4) එහෙත් බොහෝවිට මිශ්‍රිත ආකාරයෙන් ස්වල්පයක දී හැර ඊට සම්බන්ධ සත් වාහනයක් ඇත. දෙකේ සිට අට දක්ව ගෙන හෝ විවිධ මුද්‍රාවලින් හෝ ඉදිරි මණඩලයෙන් පෙන්නුම් කෙරෙනුයේ ඇඳුමින් සැරසී සිටින අයුරින් නිරූද් දැනවෙනුයේ එක් එක් නකෂත්‍රයට හි
දෙවිනුවර දේවාලයේ දේව ! ඇතුළත් වේ (28–34 රූප), මෙකී දී නිරූපණය කොට ඇත්තේ අර්ධඑකිනෙකට වෙනස් වූ සත්ව හිසක්, ලෙ මෙන් ම වෙනස් වාහනයක් ද බැගින්
සමස්තයක් වශයෙන් ගත් ක් මැත කාලයකට අයත් වන නමුත්, විෂ
5 දේවතාවියන් මාතෘ දේවීන් හෙවත් මාතෘකා නම්
කර ගෙන තිබේ. හින්දු දේව සමූහය අතර වැදගත් වන්නේ සකල ප්‍රජාවගේ හා ජගත්හුගේ මාතාව හා ති වැදගත්කමයි. බොහෝ විට මෙසේ දක්වා ඇත්තේ, හී, වාමුණඩා, කොමාරි සහ වරාහී යන සත් කට්ටුව යි. කසුණු අට කට්ටුවක් දෙවිනුවර ඇති (8 – 13 රූප) වෂණවී වශයෙනුත්, සරස්වතී බ්‍රහ්මණී වශයෙනුත්, ග්වරී වාමුණඩා වශයෙනුත් හඳුනා ගත හැකි ය. අනිත්
පාර්වතී, සහ පත්තිනි ය. අවසනට දැක්වූ පත්තිනි සාම්ප්‍රදායික මාතෘකා ගණයට අන්තර්ගත කර ඇත.
ත් රාශි දොළොස (44–47 රූප) මිනිසා කෙරෙහි විද්‍යාවට ද වැදගත් වෙයි. නවග්‍රහ මණඩලය ද (32–36 තට සම්බන්ධ ග්‍රහයන් හා රාහු, කේතු (නැප්චුන් හා ශී දොළොස දක්වා ඇත්තේ ඒවා හා සම්බන්ධ සත්ව (ඩී හෝ ඒවා වාහන වශයෙන් යෙදීමෙනි. එහි ප්‍රතිඵලය ) දී සත්ව මුහුණක් ද (නිද : වෘෂභ සඳහා ගොන් හිස) ත චිත්‍රය හැර) දක්වා ඇත්තේ මනුෂ්‍යත්වාරෝපණය
යට අයත් වන අටවිසි නැකත ද භාරතීය ලෝක කාවේ ද ප්‍රචලිත නැකැත් ශාස්ත්‍රයෙහි මේවා විශාල 8–27 රූප) හැම විට ම මනුෂ්‍යත්වාරෝපණය කොට ක් දක්වා ඇත්තේ මුල, අභියුත්, දෙනට, පුවපුටුප වැනි වයාගේ හිස ද ඇතුළත් කරමිනි. සෑම නැකතකට ම හා විවිධ වන අත් එයට හිමි වස්තුවක් ග්‍රහණය කොට පත් කර තිබේ. සෑම රූපයක ම හිස වටා ඇති ප්‍රභා ඒවායේ දිව්‍යමය ගතිය වන අතර සෑම රූපයක් ම රජ ථිතයි. රූපවල වර්ණය හා දරා සිටින වස්තුවලින් මි ගති ස්වභාවයන් ය.
පුරාණයට වන්ද්‍රයාගේ පුර සහ අව පකෂ පසළොස ව්‍යමය බෙදීම් පිළිබඳ එවක පැවති විශේවගාස අනුව මනුෂ්‍යත්වාරෝපිත සංකීර්ණ රූප ආකාරයෙනි. වනස් වර්ණයක්, වෙනස් බාහු ප්‍රමාණයක් හා වස්තු
ඇත.
}ල දෙවිනුවර විෂ්ණු දේවාලයේ සිත්තම් බෙහෙවින් *ණු පෙරටු යොටගත්තා වූ ද, දේශීය දෙවිවරුන්ගේ
Page 20
ආශීර්වාදය හා ආරකෂාව ද සහිත හින්දු ලෝක පුරාණු කරයි. මෙම දේව රටාව ම ප්‍රාදූර්භූත වන්නේ මිනිසාද හා ග්‍රහපන්ති සහිත දේවලෝක මණඩලයට පහතිනි. ඇති මෙය මිනිසුන්ගේ ජීවන රටාවෙහි අනිවාර්ය කෙ මිශ්‍ර වූත්, ඊට අනුගුණව සකස් වූත් ආවීර්ණ කල් ආකාරය දෙවිනුවර මහාවිෂ්ණු දේවාලයෙහි රූපගත
ளூறு
විනුවර මහාවිෂ්ණු දේවාලයෙහි විත්‍ර (
· රාජකාරි කළ බස්නායක නිලමේගේ Ø අදහස චිත්‍රවල ඇති නව ආරෙන් වූව ප්‍රදකෂණයාපථයේ නිර්මාණය කර ඇති දශාවතාරය ( බැව් පෙනේ.
▲=~ ත්තම් වණි ගන්වා ඇත්තේ නූතන චිත්‍රවල N ගනිමිනි. එසේ වෙතත්, උඩරට චිත්‍ර සම්පු \ණ්ෂුණ්‍යා පසු තලය රතු හෝ කළු යොදා සකසා ඇත. වණී යෙදීම සැම විටම තීරණය කොට ඇත්තේ ඒ ඒ
අවශ්‍යතා අනුව ය. මේ අනුව කාය වණිය ඉතා තද රන්වන් කහ පැහැයේ සිට ළා කහ, අළු, සුදු හෝ ළගා
හිසකේ සාමාන්‍යයෙන් කළුය, අත්ල ළඟා රතුය, දැ4 තද රතු ය. ඇඳුම් නිල්, රතු, කහ, කොළ, අළු හෝ සුදුව දැක්වේ. ආභරණ රන්වන් වෙතත් ඒවාහි උරුට්ටු විවිද රූප රේඛා රතු, කළු, නිල් හෝ දුඹුරු වණිය. ප්‍රභා මණ මිශ්‍රිත නිල් හෝ රතු තීරයකින් යුක්ත වේ.
හැම දෙවියකුගේ ම වාහනය එකී එකී සත්වය ඇත. දුඹුරු හා සුදු පැහැති සතුන් මඳක් නිලට හුරු
%ණය පිළිබඳ පූර්ණ චිත්‍රයක් ඉදිරිපත් ගොර ජෛදවය විනිශේවය කරන තාරකා ජන විශේවගාස පද්ධතියට වැද්ද ගෙන කොටසක් වෙයි. වර්තමාන විශේවගාස හා
පිත සම්ප්‍රදායත් නොනැසී පවත්නා ක කොට දක්වා තිබේ.
අඳින ලද්දේ 1946 සිට 1958 දක්වා කාලයේ දී බැව් කියනු ලැබේ. මෙම ව ද ස්ථුට වෙයි. වෙනස් රීතියකින් අන්තරාල චිත්‍රවලට පසුව අඳින ලද
බෙහෙවින් ඇති වණී උපයෝගී කර දාය සිහිපත් කරවන අයුරින් පනේල දෙවිනුවර දේවාලයේ චිත්‍රවල විවිධ දෙවිරුවේ හෝ වාහනයේ මූර්තිමය නිල් පාටේ පටන් ළා නිල් දක්වාත්, රතු දක්වාත් විවිධ වෙයි.
ත් හා නෙත් සුදුය, තොල් ළගා රතු හෝ තනමුත් වාටි වණීවල සේයා සහිතව ට වර්ණ ගනී. සැරසිලි මෝස්තරවල ඩලය සුදුය, එහෙත් වක්‍රයේ ඇතුළත
}ගේ ස්වාභාවික වර්ණයෙන් දක්වා කොට වණි ගන්වා ඇත.
කාලය
වණී
17
Page 21
18
ශක කිහිපයකට පෙර නිම යථාර්ථවාදී රීතිය අනුව නි රුපාකාරය දැක්වීමේ දී ප ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ පැතලි පදන දෙවිවරුන්ගේ ඇඳුම් හා ආභරණ
හැකිය. අවස්ථා කීපයක හැර දෙව් ර බාහු සමතුලිතාකාරයෙන් නිමවා ඇ' ලකෂණවලින් පෙනී යන්නේ සිත්ත සම්ප්‍රදාය අනුගමනය කිරීමට ගත් , අවතාර ඇඳීමේ දී, කය ඉදිරිපසට හා යත්න දරා ඇත. එසේ වෙතත් මෙම ලැබෙන අතර ජෛහරවයන් ද එම ග් මෙකී මෙහෙරව ලකෂණය කුළුගන්වා සුපුරුදු ලකෂණයක් වෙයි.
සමහර ලග්න නිරූපණයේදී ස් මේෂ, මිථුන, කන්‍යයා). එවැනි අවස්ථා ඉරියව්වක් දැක්වෙයි. ඇඳුම් සාම්පුදා ඇත්තේ යථාර්ථවාදී ස්වරූපයකිනි.
දෙවිවරුන්ගේ වාහන නිරූපණ සතුන්ගේ ගතික බව පෙන්වීම සඳ දැක්වීමට යත්න දරා ඇත. මෙබඳු ( මෙම සතුන් නිරීකෂණය කොට මැන් කර ඇත්තේ සාම්ප්‍රදායික ස්වරූපයේ
සාමාන්‍යයෙන් බලන විට තිරස් නිශේචිත, පිළිවෙළකට ඇඳ ඇති පෙ මෝස්තර සිත්තම් බිතු සිතුවම් බවට හා රෙදි හෝ කඩදාසි සිත්තම් යන සැකයක් නැත. මෙම සිත්තර රූප ද
හා කරන ලද මෙම සිත්තම් විසිවැනි සියවසේ ප්‍රචලිත ශෛලිය
}මවා තිබේ. මෙය විශේෂයෙන් මිනිසුන් හා සතුන්ගේ ගැහැදිලිය. ආකෘතියේ ත්‍රිමාන ලකෂණය සැම විට ම yම මත සුදුසු වණි යෙදීමෙනි. එසේ වෙතත්, ප්‍රකට ද වැනි අංග දැක්වීමේ දී සාම්ප්‍රදායික ලකෂණ දැක්ක දැව මුළුමනින් අභිමුඛයට මුහුණලා සිටින අතර පිටුපස ත. දෙපසට විහිදෙන දෙපා තිරස්ව පිහිටා තිබේ. මෙකී රුන් මිනිස් හා දේව රූප නිර්මාණයේ දී විර කාලීන උත්සාහය යි. එසේ වෙතත් දික්පාලයන්ගේ ජෛහරව (රී තිබුණත්, දෙපා අවශ්‍ය දෘෂ්ටිපථය අනුව දැක්වීමට ) ලකෂණය යකෂ දෙවතාවන් නිරූපණයේ දී ද දක්නා bණයට අයත් වීම වැදගති. තරබාරු ශරීරය මගින් ද } ඇති අතර එය පැරණි ආරකෂකයන් වූ යකෂ රූපවල
|වාභාවික යථාර්ථවාදී ස්වරූපයක් දක්නා ලැබේ (නිද : වලදී දළදඩුඉදිරිපස පෙනුම අත්හැර ස්වාභාවික කාය යික ස්වරූපයක් ගන්නා නමුත් ඒවා නිර්මාණය කර
ඛයේ දී ද ස්වාභාවික ඉරියව්වලින් දක්වා ඇති අතර හා බොහෝ විට ඉදිරි පයක් ඔසවා සිටින ආකාරය යථාර්ථවාදී නිරූපණ මඟින් ඇඟවෙනුයේ සිත්තරුන් වින් හඳුනා ගෙන සිටි බවයි. මිථෂාමය මකරා සිත්තම් უ5%5).
3 ජෙළි හා ඍජු පනේලවල රූප ඇඳ දක්වා ඇත්තේ තිකඩ රූප ලෙසිනි. ඒ අනුව මෙම චිත්‍ර රෙදි හෝ පරිවර්තනය කර දැක්වූ අයුරින් පෙනේ. බිතු සිතුවම් විත්‍ර සම්පුදා අතර කිට්ටු සම්බන්ධතාවක් තිබූ බවට සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ ප්‍රගුණ කර ගෙන ආ බලි
Page 22
රූප ඇඳීමේ ජන ආරහා රීතිමය වශයෙන් කිට්ටු සම්බ ම ලක්වැසියන්ගේ පොදු අභිචාර විධිවලට අයත් බැ|
ඉඩ ඇත.
යුණ-~~=\,බදු පූණී ලෝක-පූරාණ සැලැස්ම
O ද එක් තැන් කෙරේ ܐ–7 ܘܐܝ
මාණ ¥ෂණ දෙවුන්දර විෂ්ණු දේවාල සිත්තම් අද නැකැත් වැනි සමහර තේමා පහත රට සමුද්‍රගිරි වි{ විහාරයේත් ඇති නමුත්, ඒ මෙතරම් රාශී වශයෙන් මෙන් ශීව-වටුක හා ශීව-ආසොර මුර දේවතාවන් වශයෙන් බැව් පෙනේ. මෙය බොද්ධ සම්ප්‍රදායට ද වැද්ද ගැනීම දෙක සහිත කහඳගල, මුල්ගිරිගල, දෝව (බදුල්ල ගංගාරාමය (මහනුවර) වැනි බොද්ධ සිද්ධස්ථාන දේ ගත්තේ වුව ද, දෙවිනුවර ඇති දේව මූර්ති සමහර ස්ථානවල ඇති ඒවාට වෙනස් ය. දෙවිනුවර යක්ෂ හා ද යකෂයන් හා සතුන්ට පුද පිළිවෙත් කරනු ලබන ජනප්‍රි වෙයි. පෙර සඳහන් කළ පරිදි දෙවියන් නිරූපණය කි කලාවේ ප්‍රකාශන විලාසය හා සමානත්වයක් ගනී. මේ තිස්සේ ලංකාවේ පවතින ජන කලා සම්ප්‍රදායට බොහේ
Iන්ධයක් පෙන්වයි. මෙම සම්පුදා දෙක වින් එබඳු සමානතාවකට බෙහෙවින්
මක් හා හින්දු මෙන් ම දේශීය සංසන්දනය
රන එක ම ස්ථානය වන හෙයින් :විතීය වෙයි. නවග්‍රහයන්, ලග්න හා හාර සීලිම හා උඩරට හඟුරන්කෙත xවේ. ශිවගේ ප්‍රචණඩ විලාසයක් වන ක් යොදා ගැනීම පහත රටින් ඇරඹුණු නිසා උඩරටට ද සේන්දු විය. මේ රූප '), සමන් දේවාලේ (රත්නපුර) හා බහෙවි. එකම සම්පුදායකින් උකහා ර ලකෂණ අතින් ලක්දිව අනෙකුත් සත්ව රූපවල විශේෂ බහුලතාව නිසා }ය ප්‍රාදේශීය සම්ප්‍රදායට වඩාත් සමීප }රීම ජන අභිචාර විධියක් වූ බලි චිත්‍ර ම සම්පුදා දෙක ම අනාදිමත් කාලයක් )jකොට ම අයත් සේ සැලකිය හැකිය.
19
Page 23
Page 24
ග්‍රන්ථ නාම
පරණවිතාන එස්, ද ශ්‍රයින් ඔfප් උපුල්වන් ඇට් දෙවුන්
කාණඩ VI, 1953 මහාවංස : පරිච්ජේද 7, 60, 75, 83, 85, 90 එපිග්‍රැfපියා සෙලනිකා, III කාණඩය පීරිස්, පී. ඊ. පී. සිලෝන් : ද පෝවුගීස් ඊරා මැකන්සි කොලින්, එෂියාටික් රිසර්චස්, VI කාණ රාජකීය ආසියාතික සංගමයේ සඟරාව අංක 139,
‘රාවලිය
‘දර, ලංකා පුරාවිද්‍යායා අධිකාරියේ නිබන්ධන
වය
163
1.
Page 25
Page 26
අභය මුද්‍රා ආමසjර
අග්ණ - පාත්‍ර අවතාර
බලි
මෙහරව චක්‍ර” දේවාලය මෙටානි දික්පාල ද්වාරපාල ගරු C)
○○○○
ජටාමකුට කර්තර් - මුද්‍රා
කටීහස්ත ලග්න ලම්බහස්ත මකර
මාත්‍රිකා
Sego
නකෂත්‍ර
COC6) ප්‍රභාමණඩල පූණිණඝට Oo(3)
මෙශව සිද්ධාන්තික
තිලක ୱିଣ୍ଡିଏନ୍ନC) වාහන
වරද මුද්‍රා වටුක
විහාර වීණයා යක්ඛ
විස්තරාර්ථ
ආරකෂාව ලබා දෙන බව අඟවන හස්ත මුද්‍ර ශිව දෙවිගේ එක් අංශයක්, ශිව - වටුක සමග | සැළකේ. ගිණි බඳුන, ජන වහරේ සූනියම් යකු විසින් , ප්‍රතිමූර්තිය, ඉතා සුලභ අවතාර වන්නේ විෂද් නරසිංහ, වාමණ, පරශූරාම, රාමචන්ද්‍ර, කෘ: ලෙඩ සුව කිරීමට හෝ සාමාන්‍ය දියුණුව පිණි සඳහා පවත්වනු ලබන ඇදහිලි ක්‍රමයක්, ශිව බඳු දෙවිවරුන්ගේ බියජනක වේශයක්, විෂ්ණු දෙවිගේ ආයුධයකි. දෙවියකුට හෝ දෙවි සමූහයකට අයත් දෙවෙ යටිකය වසා ගැනීම සඳහා ඉන්දියානු ජාතික සාමාන්‍යයෙන් අට දිශාව දක්වන දිශා පාලක දේව හෝ අර්ධ දේව ගණයෙහි ලා සැළකෙන මිථ්‍යයා ගණයේ සූර්ය පකෂියෙක් උරගුන්ට විරු උතුම් ගණයේ පකෂියෙක්. බුද්ධිය පිළිබඳ දෙව්ලොව සංකේතවත් කැරෙන හෙසයා බුද්ධි "හිසකෙස්වලින් සැදී ඔටුන්න' ශිව දෙවිගේ ( බෙහෙවින් දකුණු ඉන්දියානු හින්දු ප්‍රතිමාවල දී සිටීම සඳහා කතුරක මෙන් දැඟිලි දික්කොට වම් අත ඉඟටිය මත තබා ඇති ආකාරය, දොළොස් රාශියෙන් සැදී මණඩලය. සිරුර දිගේ පහතට එල්බෙන හස්තයෙන් සැ අද්භූත ගණයේ ජලාශ්‍රිත සත්වයෙක්, ඇත්තේ අංගවලින් යුක්තය. ජලය සශ්‍රීකත්වය සහ ජ් හින්දු දේව සමූහයට අයත් මව් දෙවඟන, සාම ආඉන්ලි (ඉන්ද්‍රානි), බ්‍රහ්මණී, වාරාහී, කොහම වෙති.
හස්ත මුද්‍රාව පිළිබඳ සංකේතය, චන්ද්‍ර රාශියකි. සඳ මගින් ගමන් කෙරෙන ත උගුල , තොණඩුව, සමහර දෙවිවරුන්ගේ ආ. විශේෂයෙන් බුදුවරුන් වැනි මානුෂික පුද්ගල 'පිරුණු කළය’, සශ්‍රීකත්වයේ හා සුලභ බවේ ඉරුගේ ස්ථාන දොළොස් තැන් නිරූපණය ක ශිව නමස්කාරය පෙරදැරි කොටගත් දර්ශන නළල මැද දක්වන තිත, උල් තුනකින් සැදී ආයුධය, ශිව දෙවිගේ සංයෝ දෙවියකුගේ විශේෂ අංගයක් වන වාහනය, වරදානය පිළිබිඹු කරන හස්ත මුද්‍රාව, ශුනඛයා, ශිවගේ බියකරු බව දනවන සම්බන්ධී කාරක දෙවියා වූ ශිව - වටුකගේ { බොද්ධ ආරාමයක්, ඉන්දියානු සංගීත භාණඩයක්, බියජනක අර්ධ දිව්‍යාත්මයක්, උතුරු දෙසට මෙම නම බොදධ ග්‍රන්ථවල දේශීය දෙවිවරු
}ව. මබාද්ධ පිළිමගේවල ද්වාර පාලකයකු ලෙස
දරා සිටින ආයුධයක්, ණගේ දසාවතාරයි : මත්සර්, කුර්ම, වරාහ, ෂ්ණ හෝ බලරාම, බුද්ධ සහ කල්කී. Iස හෝ අරබයා දේවාශිර්වාදය ලබා ගැනීම
Xეტ.
!යන් යොදා ගනු ලබන ලිහිල් ඇඳුම.
| දෙවි.
ක දොරටුපාලයා.
ද්ධ වූ ගරුඩ විෂ්ණු දෙවිගේ වාහනය වෙයි. සුවිශේෂ ලකෂණයෙන් යුත්, අහස සහ
වියට අධිපති මහා බ්‍රහ්මගේ වාහනය වෙයි.
මකස් කළඹ සැදී ආකෘතිය,
Øස්ත මුද්‍රාවක් වූ මෙය යම් සංකේතයන් දරා
පිළියෙල වූවකි.
දී විලාශය, ඉහඹාඩ, කිඹුල් සිරුර, මත්සන්‍ය වල්ගය යන වය පිළිබඳ සංකේතයකි. ගාන්‍යයෙන් මාත්‍රිකාවරු - මෙගහරී, ජෛෂණවී, 9ධාරි සහ වාමුණඩා යනුවෙන් සත් දෙනෙක්
රුවකි.
.0CO26) ہی |යන්ගේ සිරුරෙන් පිටවන රැස් වළල්ල. ) සංකේතයකි.
රන රාශීය.
යක්.
ක්තයකි.
අංගයක් වන ශිව - ආසෙjරගේ අනික් වාහනය,
හා ධනයට අධිපති කුවේර දෙවිගේ පිරිස, නි සඳහා යොදනු ලැබෙයි.
23
Page 27
Page 28
PAINTINC
SRI LA
DEVINU
NANDANA CHUTI LEELANANDA PREM ROLAND SIL
PHOTOGRAPHY
M. W. E. KARUNA
ARCHAEOLOGICAL SURVEY
CENTENARY PUBLI(
CENTRAL CULTURA
COLOMBO
1990
GS OF
NIKA
VARA
WONGS ATILLEKE VA
RATNE
Y OF SRI LANKA
CATIONS
AL FUND
Page 29
26
Go Copyright by t All rights reserved. No part of this publicati form or by any means, electronic, mechanic the Air
ISBN 955 - 613 - 007 - 1
Printed by the D
he Archaeological Survey of Sri Lanka, 1990 on may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any al, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of phaeological Survey of Sri Lanka.
epartment of Government Printing, Sri Lanka.
Page 30
“As Sumeru is the chief of the mc as the king is the chief of men, Even so in this World is the practice of painting the ch
Visnudharmot
Dedicated
tO The painters of Sri Lanka, kn who created th for the serene joy and er
puntains,
ief of all arts.”
tara, Third Khanda xliii, 39.
own and unknown,
CSC motion of all.
27
Page 31
Page 32
CONTENTS
Foreword
Preface and Acknowledgements
Introduction
Bibliography
Glossary
Plates:
Apparitions of Siva
Local Gods
Regional Devotees
Fierce Aspects of Regional Divinities
Hindu Goddesses
Zodiacal Signs
Constellations
Days
31
33
35
45
47
49
Page 33
Page 34
FOREWORD
I am happy to learn that the Central Cultural Fund has research by the Archaeological Department to publisl invaluable heritage of the mural paintings in this countr
It is well known that the appreciation of mural pal the lifestyle of the people of this land.
The elements of culture, as highlighted here, have t of the past. The threats to the preservation of our cultu situation consequent to 450 years of subjugation.
I would like to congratulate the Hon. W. J. M. Lok and Information and the Hon. P. B. Kaviratne, Minister guidance and direction given towards the resurgence of
The mural paintings recorded in these thirty volun country a sense of appreciation and recognition of the W. result in a renaissance of the tradition of wall paintings o instance, stem the unfortunate tide of a dying profession of have to inspire the rural artists to get back to the noble
I would like to place on record with appreciation presenting an international standard production brought enlightened and dedicated personnel such as Mr. N. U. , Mr. Neville Nanayakkara, Head of the Publishing Prematilleke, the Leader of the Research Team. The catal together was indeed, Dr. Roland Silva, the Director Gel
Let me take this opportunity to congratulate the I years of service to a nation that is rich in its cultural prope have worked with dedication and sacrifice. Let me congrat band of dynamic specialists, who have laboured for 10 long the International Community to the treasures of our fo declared today as Monuments and Sites of World Heritage
Prime Minister's Office, 150, R. A. de Mel Mawatha, Colombo 3.
Sri Lanka.
25th May, 1990.
taken advantage of the 100 years of h a monumental series covering the
y.
intings had played a significant role in
been initiated from the living traditions ral heritage were, no doubt, due to a
ubandara, Minister of Cultural Affairs for Socio-Cultural Integration for the the cultural heritage of this country.
nes will provide the rural artists of this ork of their ancestors. This will surely f this country. We have to, in the first mural painters. As the second step, we traditions.
the multidisciplinary effort made in out within the shores of this Island by Jayawardane, Financial Co-ordinator, Enterprise, and Prof. Leelananda yst that brought these three disciplines neral of the Central Cultural Fund.
Department of Archaeology for its 100 rty and heritage, and its personnel who ulate the Central Cultural Fund and its years and have focused the attention of refathers. These treasures have been : and as Cultural Property of Mankind.
*
D. B. Wijetunga, Prime Minister.
31
Page 35
Page 36
PREFACE AND ACKNOWLEDGEN
The present series titled the "Paintings of Sri Lanka', conceived as part of a one-hundred-volume record of arc century of such activity in Sri Lanka. It was felt that
Subject of exclusive research, should also be presented 'digging out information of popular public interest in
therefore, presents a part of a hundred selected themes cu architecture and other items of cultural heritage found
The selection of the thirty sites portraying paintin in mind. They have been chosen to represent Sri Lankar centuries, covering different periods of painting and sophisticated representation to those in folk style. In geographical distribution within the painting context of hill-country and low-country spread.
Several visits were made to each of the thirty shrin spot with the aim of providing the reader with a compreh historicalcontext, the distribution of murals and their arra and other details of the paintings have been written ab coloured visual presentations using photographs.
Among the painted shrines selected for study a fairly obscure or unrecorded. The publication of such exal of the mural content and the aesthetic trends expresse
Since the themes are mainly Buddhist in nature used, except in instances where Sanskrit equivalents ha terms are given in italics in the text, with a glossary appe books which present research material on the history of select bibliography given in each, volume. There ha information in the albums, and the data so recorded is
Survey.
The format of these albums was inspired by th established a norm in combining text and illustrations to
a presentation of this nature.
The authors accept full responsibility in the se acknowledge the assistance received from the two senic Survey and the Cultural Triangle Project of Sri Lan Madanayake respectively. It is their dedicated work that within reach of the public. The team of photographic
developers, deserve our gratitude. We are grateful to sketches separating the sections of the text and Wasana ( the Sites.
The authors wish to place on special record, th temple and shrine from the custodians of these invalual thero, a lay guardian or an archaeological officer.
MENTS
and published in thirty volumes, was haeological research, accrued through a archaeology, often misinterpreted as a in this centenary series as a discipline a comprehensible manner. This series, |lled from the arts of painting, sculpture,
in the island.
gs has been undertaken with two criteria 1 artistic trends and talents through the schools of art ranging from highly addition, the sites represent a broad Sri Lanka, in a north-south, east-west,
|es, and investigations conducted on-theensive knowledge of the sacred site. The angement, the date, colour scheme, style out. This information complements the
re some which have hitherto remained mples is particularly significant in terms i by these.
', a Pali vocabulary has been primarily
ve become the established norm. Such
inded to each introduction. A number of painting in Sri Lanka are noted in the s been no attempt to synthesise this that collected from the sites during the
e UNESCO Art Series, since this has achieve a reasonable degree of clarity, in
lection of photographs, and gratefully Dr photographers of the Archaeological ka, M. W. E. Karunaratne and I. S. has brought these excellent illustrations : assistants, from light bearers to film Kushan Manjusri for the ornamental de Silva for the illustrations introducing
e kindness they encountered at each ble art treasures, whether a venerable
33
Page 37
34
We express our deep appre Committee for Fund Raising for the C of the Sampath Bank, for their stee Government Printer and his staff, magnitude. We owe our deepest ap Minister of Sri Lanka and, the Chairr who has backed us throughout to ac
We are particularly grateful helped to bridge the vital gap between the books prior to actual publicatior
Finally, we appreciatively recol of our relevant institutions, namely, Amsterdam, The Netherlands; the D. Lanka, the Archaeological Survey of
Nandana Chutiwongs Senior Lecturer, South Asian Archat The Netherlands.
Leelananda Prematilleke Professor of Archaeology, University
Roland Silva Commissioner of Archaeology, Sri L.
7th July 1990.
ciation to the following: The Chairman of the National Dentral Cultural Fund, N.U. Jayawardane, and the Officials brage of these publications. To Neville Nanayakkara, the
for bravely undertaking a publication venture of this preciation to the Honourable D. B. Wijetunga, the Prime man of the Board of Governors of the Central Cultural Fund, 'hieve this result.
to the public patrons of the arts in this country who have the spiritual ideal and the monetary real by purchasing half 1, thereby, providing the necessary capital in advance.
"d the assistance and encouragement given by the members the Institute of South Asian Archaeology, University of epartment of Archaeology, University of Peradeniya, Sri Sri Lanka and the Central Cultural Fund, Sri Lanka.
æology, University of Amsterdam,
of Peradeniya, Sri Lanka.
anka.
Page 38
INTRODUCTION
evinuvara is located at the southernmos to the Matara District. This townlet,
cultural interest. The Dondra Head is located thre Sri Lanka's tallest lighthouse (176 ft. high) is loc performs a great service to seafarers in the south cultural and religious significance because of the town. The 'Galge' situated in the vicinity of the I
value.
he Vishnu Devale at Devinuvara was ori Upulvan (Utpalavarna, the blue lily Devinuvara is mentioned for the f Nissankamalla of the 12th century, along wi Mahiyangana, Kelaniya and Madirigiri. Howe mentions that a prince named Dappula built a E pirivena in the seventh century A.D. The poem Pa
t point of Sri Lanka and belongs Geographical
situated between Matara and " portant places of historical and e miles away from Matara town. cated at the Dondra Head. This ern seas. Devinuvara is of great Vishnu shrine built closer to the Devale is of great archaeological
ginally a shrine dedicated to God Historical coloured divinity). The city of Background rst time in an inscription of th the list of Anuradhapura, Ter, the chronicle Mahavamsa uddhist Vihara called Kihiralirakumba - Sirita mentions that
35
Page 39
36
king Dapalusen installed at thi sandalwood which was drift ash Upuluan shrine at Devinuvara co king i.e. 7th century. The place could not be equated with Dev, Paranavitana.
According to the Mahaval had built or repaired viharas at D in the 15th century received var Upulvan became the national god describe messages sent to God U Portuguese at the beginning of the by Thome de Souza. By this time, into the status of god Vishnu.
It might be considered that to the invasion of India by M. transformation of God upulvan to of the Hindus.
After destroying the vihara the ruins. However, after expelling Rajasinghe II (1635 - 87) built a which was subject to renovation Buddhist temple. Today, thousand
important Buddhist monuments Vishnu shrine at Devinuwara.
The ancient shrine called Vishnu Devale, is of great archa Forbes and others of the 19th c building which had been built cor This shrine could have been built the beginning of the Polonnaruva
he shrine of Devinuva Southern highway to t l, entrance is on the beac main street of the devala village e
S vihara an image of Upulvan carved out of ore, while floating about in the sea. Thus, the uld be coinsidered belonging to the period of this "Dagana' mentioned in Ptolemy' map of Ceylon a nagara or Devinuvara, according to Senarat
msa, several kings of the 13th and 14th centuries evinuvara. Devinuvara which reached high fame ious gifts and offerings even from China. God at this time. Several Sinhalese "Sandesa' poems Jpulvan. When Sri Lanka was colonized by the ; 16th century, Devinuvara was destroyed in 1588 it is recorded that God Upulvan was transformed
the brahamins, who migrated to Sri Lanka due uslims, would have been responsible for the God Vishnu who constitutes one of the godheads
| buildings here, the Portuguese built a church on g the Portuguese from the Matara District, king new Vishnu Shrine at Devinuvara. The devale from time to time, exists today boardering the s of devotees who visit Tissamaharama and other in the Southern Province, invariably visit the
'Galge' (Galgane) situated to the north of the eological significance. Collin Macanzie, Major entury have left important records about this npletely out of dressed stone, including the roof. either at the end of the Anuradhapura period or
period.
a dedicated to god Vishnu extends from the Shrine "" he coast line. It faces the sea and its present with the depositary shrine located there. The (tends towards the shrine with the house of the
Page 40
traditional serfs on either side. The forest of stone doorway originally carried a timber roof and form entrance gate is a parallel shrine of stone pillars wl hall. This hall within the inner enclosure provided three stages. The other hall was for the prese circumambulatory path was for restricted use by and the holy of hollies where the deity is placed on entrances in these spaces are strictly adhered to
In the inner court of the shrine there are religious and functional nature. In the South East ( many offerings are made. On the eastern wall ar various deities such as, Devol, Aluthnuwara devi and Valliamma. There is a separate shrine for Sl The other building along the eastern wall is the where anyone is free to have a meal. At the rear constructed recently which includes the kitchen stores of the shrine, the office of the lay Chief of th priests. The west wall has two units at the sout offerings and the tickets for various functions. The west corner is an old vatadage which is much dete) direct connection with the Devala and the entran court. The Buddhist vihara to which this belongs is inner court of the devala.
he major series of paintings of the De depicted on the walls of the vestibule as ambulatory of the sanctum. The an apparently of later date than those of the vestibu Matsya, Kurma, Varaha, Narasimha, Va Ramacandra, Balarama and Kalki, followed by divinities such as Isvara, Skanda, Ganesa, Pat Anantasayin. The other depictions include Ha (Maruti-katha) and figure of preacher Gnana (G hands and bull vahana. These depictions of the n deities of the Hindu pantheon surround the sanc Maha Vishnu, to whom the shrine is dedicated.
*olumns seen in front of the stone 2d an open mandapa. Beyond the ich held the roof of another open access to the main shrine rising in ntation of offerings. The inner he priests and special dignitaries un altar. The protocol of exits and
a number of other edifices of a :orner is the sacred Bo-tree where e a series of shrines dedicated to
Basnahira devi, Saman, Pattini (anda, the deity of Kataragama. property for the annual festival on the north wall is the building for preparation of scared food, e Devala and the rest room of the thern end and which stores the 2 stupa on a terrace at the Southriorated and built upon. It has no ce is to the west and outside the to the South West but outside the
inuvara Maha Vishnu Devale is Arrangement
inti vellas on the exterior walls of the "*"*
bulatory paintings, which are le, portray the ten incarnations: mana, Buddha, Parasurama, he representations of important ini, Ganga, Durga and Vishnunuman flying through the air hanamurti) with three faces, six Ost important and most popular um which shelters the image of
Page 41
The vestibule
The vestibule which opens direc facing South, is also provided west sides. Most of the painting west sides. Each wall is divid contains upright rectangular p
North wall
The north wall is occupied for ambulatory of the inner cella. " contain two large painted scul
East wall
The narrow stretch between the wall accomodates the figure of
door. The lower space to the s registers. The lower register del Nairtta. In between these four message, as recorded in the Sinl this section depicts four of the and Mahikanta. Above these, ty depict five of the directional di the first four days of the mont first fourteen asterisms (Naksa Ada, Punavasa, Phusa, Aslisa,
the first six zodiacal signs (Lagu and Kanya.
South wall
The south wall contains the n between the door and the V Dadimunda. The middle regi, from 5th to 11th inclusive, viz Dasavaka and Ekolosvaka. Tl divinities, Ravi, Candra, Kuj
West wall
The west wall consists of two ends. On the wall space, the se The lower register depicts til divinities, Varuna, Vayu, Som
:tly onto the outer compound through the main door with three subsidiary doorways on the east and the s are depicted on the longer walls of the east and the 2d into horizontal registers. Each register in turn anels, each of which is devoted to a single figure.
the most part by the main entrance doorway to the The two narrow stretches on either side of this Wall ptures of guardian divinities (dvarapala).
: subsidiary door and the northern corner of the East Siva-Vatuka and this panel rises to the height of the outh of the doorway is divided into two horizontal picts the bhairava aspects of Indra, Agni, Yama and is a square depicting the Salalihini bird carrying a hala poem, Salalihini-Sandesa. The upper register in eight Matrikas, namely, Srikanta, Sarasvati, Gauri woregisters run the entire length of the East wall and vinities, Vasukhi, Indra, Agni, Yama and Nairtta, h, Palawiya, Diyawaka, Tiyawaka and Jalawaka, the tra) ie, Asvida, Berana, Bhuti, Rehena, Muvasirisa, Ma, Puvapal, Uturupal, Hata and Sita, and finally na or rasi), Mesa, Vrsabha, Mithuna, Kataka, Sinha
nain entrance door at its centre and the lower spaces Valls depict the two local divinities, Suniyam and ster is devoted to the depiction of days of the month 1. Viseniya, Satwaka, Satavaka, Atavaka, Nawawaka, he uppermost register portrays the nine planetory a, Budha, Guru, Sukra, Sani, Rahu and Ketu.
jubsidiary doors closer to the southern and northern tries of divinities depicted on the East wall continue. le rest of the bhairava aspects of the directional a and Isana. Directly opposite Siva-Vatuka is Siva
Page 42
Aghora at the northern portion of the West wall be end of this wall. The second register from below Parvati, Indrani, Pattini and Matanges vari, and a containing the last four days of the waxing half of th Tudusvaka and Pasalosvaka. The uppermost regist Zodiac, Tula, Vrscika, Dhanu, Makara, Kumbha a fourteen asterisms, Sa, Visa, Anura, Deta, Mula Suvana, Denata, Siyavasa, Puvaputupa, Uttraput
Sases 2 seases 2S2s2S2s2S2
ஜீழ்
gSPD-SPE >=(CS
he paintings of the Vishnu shrine, unli viharas, are totally devoted to icons an astral cosmology. The shrine is significal a galaxy of so many divinities have been portrayec consist of distinctive Hindu divinities such as the
Skanda, Ganes and Pattini, and saiva-Siddhantika of which are modern versions of ancient themes.
The vestibule attracts the attention of ic themes depicted here include the most aggresive Vatuka and Siva-Aghora, the sober as well as directional divinities (Dikpalas), the mother-god guardian divinities, Suniyam and Dadimunda. T constitute the majority group, consist of cosmolog symbols, all of which are presented anthropomorph constellations of the Solar Zodiac, the twenty-eigh the fifteen phases of the waxing and waning halves (
The two aspects of Siva, Siva-Vatuka and role of guardians, guarding the entrance to th demeaner. As such the two figures are always dep shrine on opposite sides of the entrance. This p popular Buddhist belief and thus these two figur entrance of Buddha shrines as well. Suniyam and divinities of ferrocious personality are also giv protecting the entrance to the sanctum.
tween the door and the northern depicts the last four Matrikas, bove this runs the third register ne month, Dolosvaka, Telesvaka, er depicts the last six signs of the nd Mina and finally, the balance l, Puvasala, Uturusala, Abiyut, tupa and Revati.
ke in the case of the Buddhist ld symbols of Hindu ritual and nt in being the only devale where together. The themes depicted e ten avataras of Vishnu, Siva, a preachers like Gnanamurti, all
onographers in a big way. The
aspects of Siva, namely, Sivathe terrifying aspects of the desses (Matrika) and the local he other representations, which ical and astronomical signs and nically. These include the twelve It asterisms of the Lunar cycles, of the moon and the nine planets.
Siva-Aghora (Pls. 1-2) play the e sanctum, with their terrific icted at the entrance of a Hindu ractice has been absorbed into *s are often found guarding the Dadimunda (Pls. 3a, 3b), local en the function of guardians,
Subject-matter
39
Page 43
40
The dikpalas usually a consisting of the deities of th directions, the sky and the un Devinuvara (Pls. 4-7). An extrao terrifying form (Bhairava) of (Pls. 8-10), whose ferocious natu fangs (eg. Saumya-bhaira Va, A appearance (eg. Aisanya-bhair
The set of eight goddess concept of matrikas or mother. category of divinities in Hindu I the mother and sustainer of all p consists of seven goddesses, nam Kaumari and Varahi. A group oj Devinuvara (Pls. 8-13), showing Vaisnavi, Sarasvati With Brahm Camunda. The other four are G important local goddess, has be Matrikas.
The twelvedivisions oft life of man and hence in astrolo planets (Pls. 32-36) consisting ( Rahu and Ketu (Naptune and I divinities with their respective or accompanying them as vaha figures, having the distinctive h nine planets, with the exceptio forms.
The lunar zodiac consist moon (naksattras), too, constit scheme. These play a vital role Sri Lanka as well. The anthropomorphically, but often animal symbol, except in a Puvaputupa. Each asterism is á hands which vary between two poses (mudra). Each figure has and all figures are dressed in 1 attributes apparently reflect til
ppear in a group of four, eight or ten, the last Le four cardinal directions, four inter-cardinal derworld. This group of ten is represented at rdinary feature at this shrine is the presence of the eight dikpalas of the main and sub-directions re is shown by the demoniacal face with protruding gni-bhairava, Varunya-bhairava) or in hybrid "ava, Vayavya-bhairava).
es in the vestibule is clearly based on the ancient goddesses. This group which forms an important pantheon, underlines the significance of woman as rogeny and of the entire world. The most usual set ely, Vaisnawa, Aindri, Gauri, Brahmani, Camunda, feight, however, appears in the popular parlance at g Srikanta who could be considered identical with nani, Indrani with Aindri and Matangesvari with auri, Mahikanta, Parvati and Pattini. The last, an ben incorporated into the traditional group of the
the solar zodiac (Pls. 14-17) play a major role in the gical ideology. The same can be said about the nine f those associated with the seven days, appended by Jranus). The twelve signs of the zodiac are shown as animal symbols either incorporated in their images, nas. This has resulted in the configuration of many lead of animals (eg. Vrsabha with a bullhead). The n of the last are shown in purely anthropomorphic
ing of 28 asterisms which mark the movement of the ute an important group in the Indian cosmological in the astrological schemes so commonly followed in asterisms (Pls. 18-27) are depicted always in hybrid form, the head being that of the associated few cases such as Mula, Abiyut, Denata and ccompanied by a distinctive vehicle (vahana). The and eight hold attributes or indicate different hand a halo round the head to indicate this divine nature oyal attire. The complexion of the figures and the Le personal traits of the asterisms concerned.
Page 44
The cosmological scheme at Devinuvara de of the waxing and waning halves of the moon (Pls. with regard to the characteristics of these heavenly representation, all of which are in semi-anthropom has a different type of animal head, different compl and attributes as well as a different kind of vaha
On the whole, the paintings of the Devinuva late origin, unfold a complete image of the Hindu over by important gods with Vishnu as their overlo the popular divinities of the soil. The entire scheme Heaven containing the stars and planets, which d concept has found expression in common parlance lifestyle of the people. The continuation of the age modified by the beliefs of the modern times, is clea the Maha Vishnu De Vale at Devinuvara.
Dià
ジ
7بر
he paintings of the Vishnu shrine at De executed during the tenure of office of th to 1958. The modernistic style of the p.
date. The Dasavatara scenes of the ambulatory, whi to have been exectuted subsequent to those of the
he paintings have been executed by ”ی
commonly employed in modern paintin panels is fully covered with red or black,
Kandyan period sittara paintings. The use of diffe determinedby the iconographic requirements for t
avala includes the fifteen phases 28–31). The beliefs of the period divisions are indicated by each orphic and complex forms. Each exion, a variant number of hands
"V2OZ.
ara Vishnu shrine, though of very concept of the cosmos, presided ord and, guarded and blessed by is now revealed below the belt of ictate the destiniy of man. This , which is part and parcel of the old traditions, mingled with and rly represented in visual form at
2vinuvara are said to have been Date he Basnayaka nilame from 1946
aintings obviously supports this chshow a different style, appear e vestibule.
the use of a variety of colours Colours gs. However, the background of still recalling the tradition of the rent hues at Devinuvara is always
he configuration of the particular
Page 45
42
divinity and his vehicle. Accord blue to light blue, golden yello'
The hair is usually black pink or read. The garments are always with frills and edges sho gold-coloured with details work indicated by the use of outlines with a broad band of graded b
The vahana ofeach divi each animal. Grey and white a
eing executed only a style, commonly fav delineation of humal effect of form is always indicate elements however, can be obs important divinities. Except in position with the extra posterior horizontally pointing to either si to follow the age-old traditional However, in depicting the group disposition of the feet may indic is shown frontally. Nevertheles demonic deities, to which class b in these figures is also indicated form of the Yakkhas, the anci
In some of the zodiac achieved (eg. Mesa, Mithuna, pose is abandoned, and a natura traditional in form but are exc
The animalvahanasoft and attempts have been made to front leg in most instances. Th
ingly, the body complexion could vary from dark W to light yellow, grey, white, or pink.
I, the palms pink, the teeth and eyes white and lips painted blue, red, yellow, green, grey or white, but wn in gradations of tone. Ornaments are basically 2d out in a variety of colours. Decorative designs are in red, black, blue or brown. The halo is white, but lue or red on the inner side of the Curve.
lity is usually given the natural colour pertaining to Inimals are frequently given a blue shading.
few decades back, the paintings follow a realistic Style oured in the twentieth century, especially in the 1 as well as animal figures. The three-diamensional 2d by tonal colouring over the flat base. Traditional served in the stance, garment and ornaments of a few instances, the divinity stands in full frontal arms placed symmetrically. The two feet are placed de. These features indicate the attempt of the artists style in the portrayal of the human or divine figures. of bhairava aspects of the directional divinities, the ate an attempt at perspective, even though the body s, this seems to be the most common foot-stance of hairava figures belong. The bhairava characteristic by the bulky body, which recalls the usual physical ent protective divinities of the soil.
signs, a natural and realistic portrayal of form is Kanya). In such situations, the usually stiff frontal l body stance is shown. Garments, in most cases are cuted in a realistic way.
he divinities too are shown in their natural attitudes, indicate movement by depicting them with a raised realistic portrayals reflect a close observation and
Page 46
familiarization of the animals by the painters. makara follows the traditional design.
In general, the arrangement of figures i panels reminds one of painted banners hung toge paintings appear as translations of cloth or scroll A close relationship, no doubt has existed betw mural and painting on cloth or paper. The paint stylistic similarity to the folk idiom adopted in ba practice coming down through the centuries. Th as both traditions belong to a common ritual p
T he paintings of the Visnu shrine at Dev is the only site where such a compl presence of important divinities, Hind Some of the themes such as the planets, t (naksatras) are also found in the painted ceiling at Hanguranketa in the hill-country, but not in su the two terrifying aspects of Siva, namely, S guardians of shrines, appears to have had its orig tradition was absorbed into Buddhist practice region. There are many Buddhist shrines wher. Kahandagala, Mulgirigala, Dova (Badulla), Gangarama (Kandy). The iconography of divil points of difference from those found at Bu evidently based on a common tradition. The de striking preponderance of demonic and anim popular local tradition in which the propitiatic significant role. As mentioned above, the depic the mode of expression with the bali paintings both practices belong to a common folk traditic Lanka through the ages.
he configuration of the mythical
n horizontal registers and upright ther in a regular order. Thus, these paintings tradition into mural art. een the two forms of painting, i.e. 2d figures themselves show a close Ili paintings, which is a continuing is similarity is quite accomodative ractice of the people.
finuvara are unique in a way that it Comparison
ete cosmological scheme and the lu and local, are brought together. he zodiacal signs and asterisms gs of Samudragiri in the south and Ich a vast scale. The presentation of iva-Vatuka and Siva-Aghora, as çinin the south of the country. This and has penetrated into the hill2 these two figures are present, as Saman Devale (Ratnapura) and lities at Devinuvara shows certain ldhist shrines, although all were pictions at Devinuvara, due to the all forms, are much closer to the in of demons and animals plays a ions of divinities compares well in of popular rituals. Very probably, n which has been persistent in Sri
43
Page 47
Page 48
BIBL
PARANAVITANA, S., The Shrine of Upul van at Devunu
1953
Mahavamsa, Chapters 7, 60, 75, 83, 85, 90
Epigraphia Zeylanica, Vol. III
PEIRIS, P. E. P., Ceylon: The Portuguese Era
MACANZIE, COLLIN, Asiatic Researches, Vol. Vl
Royal Asiatic Society Journal, Nos. 139, 163
OGRAPHY
dara, Memoirs of the Archaeological Survey of Ceylon, Vol. VI,
45
Page 49
Page 50
Abhaya-mudra Aghora
Agni-patra
Avatara
Bali
Bhairava
Cakra
Devala
Dhoti
Dikpala
Dvarapala
Garuda
Hamsa
Jatamakuta
Kartari-mudra
Katihasta
Lagna
Lambahasta
Makara
Matrika
Mudra
GLOSSARY
(Abhaya-mudra) A hand
(Aghora) A fierce aspect Buddhist Shrines along wi
(Agni-patra) Lit, a fire-pC Suniyam of popular folk b
(Avatara) Incarnation; t
incarnations of Vishnu. M. (Boar), Narasimha (Man-l Ramacandra, Krisna or B.
A ritual conducted to invo healing the sick and for g
A terrifying aspect of divi Wheel or discus, one of th
(Devala) A shrine dedicat
The loose garment worn by body
(Dikpala) One of the reg indicating the group of eig (Davarapala) A door-guar nature
(Garuda) the mythical sur vehicle of god Vishnu
(Hamsa) A noble bird, gen for its marvellous characte heaven, and the vehicle of
(Jatamakuta) 'Crown mad
(Kartari-mudra) A typical two fingers stretched out li of South India
(Katihasta) The pose with akimbo
A scheme of the twelve h
Hand-pose with the hand
A fabulous aquatic monste body and legs, and a fish-ti
(Matrika) The mother-god consisting of seven: Gauri, Varahi, Kaumari and Car
(Mudra) A symbolic hanc
Jose symbolic of giving protection
of Siva, considered as a guardian of th Siva-Vatuka
st; and emblem held by the Yakkha beliefs
he most well-known are the ten
atsya (Fish), Kurma (Tortoise), Varaha Lion), Vamana (Dwarf), Parasurama, alarama, Buddha and Kalki
ke blessings of supernatural powers in eneral well-being
nities, usually of Siva Le emblems of god Vishnu
ed to a divinity or divinities
Indians to cover the lower part of the
ents of the world directions, usually ght
dian, usually divine or semi-divine in
-bird, natural enemy of serpents, and
erally a goose or a swan, highly praised r and wisdom, symbol of the sky and
Brahma, the god of Wisdom
le of hair', typical hair-do of Siva
hand-pose for holding attributes with ke scissors, common in Hindu images
the left hand placed on the hip, or
puses of the Zodiacal signs (see rasi) hanging down along the body
r, with an elephant's trunk, crocodile's il; a symbol of water, fertility and life
desses of the Hindu pantheon, usually Vaisnavi, Aindri (Indrani), Brahmani, munda.
-pᏅSe
47
Page 51
Page 52
Naksatra
Pasa
Prabhamandala
Punnaghata
Rasi
Saiva-Siddhantika
Tilaka
Trisula
Vahana
Varada-mudra
Vatuka
Vihara
Vina
Yakkha
(Naksatra) A which the mc
(Pasa) noose,
(Prabhamand superhuman
(Punnagahata fortune and f
(Rasi) A sign of the sun
(Saiva-Siddh of Siva
Beauty-spots
(Trisula) Thr
(Vahana) Th
A hand-pose
(Vatuka) Lit. hence Siva-V
(Vihara) A m
(Vina) as Ind
A ferocious
Regent of the
often used in of the Soul
lunar mansion, an asterism or constellation through On passes
attribute of some divinities
|ala) The "circle of light' emanating from the body of beings, expecially the Buddhas
a) A "brimming jar', symbol of inexhaustible good ertility
of the Zodiac, one of the twelve houses or positions
antika) A school of philosophy based on the worship
hown on the forehead
ee-pronged weapon, and emblem of Siva e vehicle and minor aspect of a divinity signifying benevolance and benediction
a dog; the vehicle of one of the fierce aspects of Siva, atuka, the corresponding deity to Siva-Aghora
nonastery
lian musical instrument.
type of semi-divine beings. The followers of the North and the God of Wealth; this nomenclature is Buddhist texts to indicate hostile, indigenous Gods
49
Page 53
Page 54
PLAT
TES
51
Page 55
ඵලකය 4. ශිව-වටුක
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ශිවගේ එක් බියජනක විලාසයකි. අත් දහයක් ඇති ඔහු සිය ඉදිරි දූතින් අභය හා වරද මුද්‍රාත්, අනෙක අංකුශය, මිනිස් හිස, මල්දම, ගදාව, ත්‍රියුලය, පාශය, මිනිසා සහ වක්‍රය දරාගෙන සිටී. නිල් පාට සිරුරකි. තුනකින් ද යුත් ශිව, මුවකු දත්වලින් ඩැහැගෙන සිටින අතර දළ දෙක මුවින් පිටතට විහිදී ඇති දේහ ලකෂණ පෙන්වයි. ඔහු හැඳ සිටින කහ හා සුදු පැහැති සාටකය පුළුල් බඳපටියකින් බැඳ 4 ජටාමකුටයකින් සරසා ඇති අතර එහි මුදුනීන් ගිළිගෙන අවුල් කොස් රොදවල් දෙක ශරීරය දීගේ ඒ ප්‍රභාමණ්ඩල ස්වරූපයෙනි. උර මත දමා ගෙන තිබෙන ශාටකය වම් උරහිස මතින් පහතට වැටෙද් කායය හා බාහු යුවල මැණික් ආභරණයෙන් විභූෂිත ය. ඔහුගේ දිව්‍යත්වය හිසවටා ඇති සුදු ප්‍රභා මණ දැක්වේ. ඔහුගේ වටුක (බලු) වාහනය පිටුපසන පා අසල වෙයි. මහා බ්‍රහ්මගෙ පස් වන හිස වෙන් කී උත්සාහයේ විපාක වශයෙන්, තැනින් තැන සුනඛයකු සමග ඇවිදින, ගොහොරව ස්වරූපයෙන් යුත් ගී ප්‍රජනන ශක්තිය දැක්වෙන අයුරු නිරුවතින් චිත්‍රිතය,
PLATE 1 - SIVA-WATUKA
East wall, Westibule
One of the ferrocious aspects of Siva indicating his destructive nature. He is ten-ar front two hands show abhaya and varada mudras, and the others hold goad, severe man, garland, club, trisula, pasa, man and cakra. Siva is blue complexioned and th and holds a stag by the teeth with the two canines projecting on the two sides, thus d a demoniacal character. He wears yellow and white dhoti, held by a broad belt. Th adorned with a crowninjata-makuta form and from its top two matted locks of hairy the entire length of the body in prabhamandala fashion. A white showl is worn a chest, falling over the left shoulder. The upper part of the body and both arms are with jewelled ornaments. His divine nature is shown by a white halo around the h vehicle (vahana), dog (vatuka), stands at his feet behind the figure. In his bhairan Siva is shown naked indicating the reproductive principle, who wanders from place accompanied by a dog, for the sin committed by him in attempting to sever the fift Maha Brahma.
52
‘අත්වලින්, |න්ද, නෙත් ධීන්, රකුසු තිබේ. ගීසර ලබෙනුයේ ටි. ඌර්ධීව Øඩලයෙන් |ඊමට ගත් }ව ඔහුගේ
ned. The sd head of tree-eyed isplaying le headis all alon cross thé ' adorned lead. The a aspect, o to place, h head of
Page 56
Page 57
ඵලකය 2. ශීව-ආසොර
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
අනෙක් ශිවගේ බයයකර විලාසය සෑමවිට ම ගිව-අසෞර වෙයි. ධවල වර්ණ වූ මොහු මුණු පසකින් දෙකකින් යුත් වෙයි. මුවෙන් ඵළියට විහිදුණු දළ හා උල් දත් සහිත මුහුණු රකුසු ස්වරූපයක් ගන්න මුහුණේ ඇස් තුනකි. ඉදිරිදත් අභය හා වරද මුද්‍රාසහිතය. අනෙක්අත්වලින්මුගුර, බෙරය, බෙරදණ: දුන්න හා ඊය, ශoබය, ත්‍රිශූලය, සීනුව, පාශය, කඩුව, කෙටේරිය, පිහිය, හැන්ද, වක්‍රය, මල් හා මල් කළස, පොත, ස්ත්‍රීය, මිනිස් හිස, මුව හිස හා මත්සන්‍යයා යන වස්තු ගෙන සිටී. රතු හා නිල් වස්ත්‍රය: සළුවක් පපුව හරහා දමා ගෙන සිටින ඔහු එකට බැදුණු කොත් කැරැල්ලක් සහිත කිරුළු පහක් පැළ{ ඔහුගේ හිස වටා නිල් රැස් මාලාවකි. ඔහුට පිටුපසින් පා අසළ ඔහුගේ ආසනය වන ඇතා වාඩියේ
PLATE 2 - SIVA-AGHORA
West wall, Vestibule
Siva-Aghora is the other ferrocious aspect of Siva always coupled with Siva-Vat white complexioned and has five faces and thirty two arms. The faces are demon, protruding long canines and projecting teeth, and the central face is three-eyed. The hands show abhaya and varadamudras. The other hands hold attributes such as c, and drum-stick, goads, bow and arrow, conch, trisula, bell, pasa, swords, hatc. ladle, cakra, flower and flower-basket, auspicious jar, book, woman, man's head, and fish. He wears a red and blue dhoti, and a blue shawl across the chest and fi addorsed together with a single finial. A blue halosurrounds the head. The vehicle sits kneeling at the feet of the figure behind him.
54
හා අත් තිස් Ø අතර මැද ව, අංකුගය, බඳුන, පුන් ක් ඇඳ, නිල් ද ගෙන සිටී. )2) óう
lika. He is facal with 2 front two lub, drum het, knife, stag head ye Crowns e elephant
Page 58
Page 59
ඵලකය 3 (a). සූනියම්
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
ජන ඇදහීම්වල හමුවන සූනියම් යකු වැරදි කරන්නන්ට ජීඩා කරන ප්‍රවණධ කෙනෙකි. ඔහුගේ කු ගෙන සිටින මුවෙන්ද, දිගු දළවලින්ද, මුවෙන් ගිනිදැල් පිටවිමෙන්ද පෙනී යයි. ඔහුගේ මුහුණ දෙපසි: දෙකක් දැක්වෙන අතර තවත් නයි පෙණ තුනක් ඔටුන්නෙහි වෙළී ඇත. රැස් මාලාවද නයිදේපණ රැ| ඇත. යකෂයා නිල් පැහැති, අත් සතරකින් යුක්ත කෙනෙකි. ඉදිරි අත් අභය හා වරද මුද්‍රාවෙන් යු. පිටුපස අත්වලින් කඩුවක් හා ගිනි-කබලක් (අග්නි පාත්‍රයක්) ගෙන සිටී. ඝන පටියකින් බඳින ලද වි සිටින ඔහු ඉදිරියෙන් නාගයකු ද වෙළා ගෙන සිටී. පිට වසා පැළඳ සිටින ඝාථව නමාගත් බාහු ද තිබෙයි. පිටුපසින් ඔහුගේ පා අසළ වාහනය වන අග්වයා ලැග ගෙන සිටී.
ඵලකය 3 (b). දැඩිමුණඩ
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
මොහු වැරදි කරුවන්ට දඬුවම් දෙන ප්‍රාදේශීය දේවතාවෙකි. සූනියම් මෙන් නොව මොහු නිරූපණ සිනා මුසු මුහුණු හා ඌ රතුපාට කය ද, සංකේත කරන පරිදි තැන්පත් ගතී ඇත්තකුසේ ප්‍රකට ය දකුණතෙහි ඍජුව තබා ගෙන සිටින වේවැලකි. කහ පැහැති වස්ත්‍රයක් හා ඝාථවක් හැඳ පෙරෙච ඔහුගේ උඩු කය සහ බාහු ආභරණයෙන් විභූෂිත ය. සුදු පාට රැස් මාලාවක් හිස වටා ඇති අතර ඔ පැළදී වාහනය වන කුකුළා ඔහු පිටිපසින් සිටී.
PLATE 3(a) – SUNIYAM
South wall, Westibule
The yakkha Suniyam of popular folk ritual is considered to be of a ferrocious bringing misery to wrong-doers. His fierce nature is shown by the demoniacal gaping mouth, protruding long canines and flames issuing out of the mouth.
hoods flank the face, while three others adorn the crown. The halo too is formed hoods of a cobra. The yakkha is blue-complexioned and four-armed. The front h abhaya and varada mudra, while the posterior hands hold a sword and an agn wears a dhoti held by a broadband and a cobra knotted in front. A shawl runs rou and falls over the bent front arms on either side. His vehicle, the horse, sits behind
feet.
PLATE 3(b) - DADIMUNDA
South wall, Vestibule
A local divinity believed to be a punisher of wrong-doers. In contrast to Suni normally considered to be of sober nature, as shown by his smiling face an complexion. The figure is two-armed and holds a cane upright by the right garment consists of a yellow dhoti and a shawl, and the upper part of the body ar. are adorned with ornaments. He wears a crown on the head surrounded by a whit vehicle, the cock stands right behind him.
56
රිරු බව අය) න් නයි දේපණ සකින් නිමැවී ත් වන අතර ස්ත්‍රයක් ඇද වැසෙන සේ
ණය කර ඇති
· අත් දෙකින් ! ගෙන සිටින
මුහු ඔටුන්නක්
character face with Two cobra of multiple lands show i-patra. He ld the back him at his
yam, he is d the pink
hand. His id the arms e halo. The
Page 60
(a)
(b)
Page 61
ඵලකය 4 (a). මහාබ්‍රහ්ම
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
මෙහි මහා බ්‍රහ්මයා නිරූපණය කරඇති දික්පාල දේවගණයා සමග අන්තරීකෂයට අධීපතී දෙවියාව සතරක් ඔහුට ඇති අතර ඉදිරිඅත් දෙක අභය සහ වරද මුද්‍රා සහිතවත් පසුපස අත්දෙකින් පොතක් දරා සිටින අයුරිනුත් නිරූපිතයි. කාෂාය වණී ශරීරයක් ඇති ඔහු කිරුළ හා ආභරණ පැළඳ සිටී. ව සාළුවක් කර දෙපසින් ඉදිරියට වැටෙන සේ දමාගෙන සිටිනුයේ බාහු යුවල ද වැසෙන අයුරිනි. පුරුදු පිටුපස හරසයා සිටී.
ඵලකය 4 (b). වාසුබ්
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පාතාල ලෝකයට අධිගෘහිතය. කහ පැහැති මොහු අත් දෙකින් එකක පියුමක් දරා සිටී. සුදු වස් කිරුළක් සහ අනෙකුත් ආභරණ පැළද සිටී. හිස වටා ප්‍රභා මණ්ඩලය සුදුවන්ය. ඔහුගේ වාහනය ඉදිඛවෙකි.
PLATE 4(a) – MAHA BRAHMA
West wall, Vestibule Maha Brahma is depicted here as the regent of the zenith in the set of directional He is four-armed, the front hands showing abhaya and varada mudras and the t holding a book and an umbrella. The god is yellow-complexioned and is adorned wi and other ornaments. He wears a dhoti and a shawl, the latter running across the falling over the front fore-arms on either side. The vehicle hamsa stands behind th usual.
PLATE 4(b) - WASUKHI
East wall, Vestibule
The regent of the nadir. He is yellow-complexioned, two-armed and holds a lotu, the right hand. His apparel consists of a white dhoti, and he wears a crown ornaments. A white halo surrounds his head. His vehicle is a tortoise painted
58
\ශයෙනි. අත් සහ ජත්‍රයක් ස්ත්‍රයක් ඇද
· පරිදී රූපය
ස්ත්‍රයක් ඇඳ, නිල් පැහැති
divinities. back hands ith a crown 2 back and
te figure as
s flower by and other blue.
Page 62
al
Page 63
ඵලකය 5 (a). යම
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
දක්ෂිණාධිපතී දෙවිය, අත් දෙකකින් යුත් මොහු දකුණතින් කඩුවක් දරා ගෙන වමත අභය මුද්‍රාවෙන් සිටී. නිල් පැහැති මොහුසුදු හා නිල්වස්ත්‍රයක් හැඳ කිරුළක් හා අවශේස අභරණ පැළද සිටී. පිටවැසේ. සාළුව ඉදිරිබාහුද වැසෙන අයුරින් යොදා තිබේ. නිල් නිම්වළල්ලක් සහිතසුදු ප්‍රභා මණ්ඩලයකින් හිස ඔහුගේ වාහනය වන මීහරකා ඔහු පිටුපස සිටින්නේ එක් පයක් ඉදිරියට ඔසොවා ගෙන ය.
ඵලකය 5 (b). වරුණ
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පෑළදිගට අධිපති මොහු ධවල වණීයෙන්ද අත් යුවලකින් ද යුත් වේ. දකුණතින් නාගයකු දරා ගෙන මුද්‍රාවෙන් තබා ගෙන සිටී. නළලත තිලකයකි. වස්ත්‍රයක් ද බාහු වැසෙන පරිදි සාරවක් ද හැඳ සිටී. } අවශේෂ අභරණ පැළඳ සිටින අතර ඒ අතුරින් පදක්කම සුවිශාල ය. වාහනය වන මකරා පිටුපද්
PLATE 5(a) — YAMA
East wall, Vestibule
The regent of the south. He is two-armed and holds a sword by his right hand, whil hand is inabhaya mudra. The god is blue-complexioned., and wears a blue and whit crown and other ornaments. A shawl spans his back and falls over the two arms in white halo with a blue rim adorns the head. His vehicle, the buffalo, stands behind front leg stretched forward.
PLATE 5(b) - VARUNA
East wall, Vestibule
The regent of the west is depicted white-complexioned and two-armed. The right ha a cobra and the left hand is shown inabhaya mudra. A tilaka is seen on the forehead wears a red dhoti and a blue shawl, latter falling over his arms. His ornaments co, crown and other ornaments, which include an extraordinarily large pendant. The makara, stands behind him.
60
§ තබා ගෙන }න සේ අදීන සරසා ඇත.
වමන අභය කිරුළක් හා 325) ტჭ35).
e the left e dhoti, a front. A him with
Indholds The god nsist of a 2 vehicle,
Page 64
(a)
(b)
Page 65
ඵලකය 6 (a). ඊශාන
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ඊශානයට අධිපතී ය. ඌ නිල් පැහැති මොහු නයි පෙණ කිරුළක් පැළද සිටී. බාහු පළඳනාව නාග වස්ත්‍රයක් ඇද සිටින මොහු රතු පුළුල් සාථවක් කර දමා ගෙන සිටින්නේ වම් කර අසළ දී ඇඹරීයන
දකුණතීන්ත්‍රිගුලයක් දරා සිටින මොහුගේ වමත ඉහි තබා ගෙන සිටින පරිදි නිරමිතය. වාහනය පෙර ඔසොවා සිටින වෘෂභයෙකි.
ඵලකය 6 (b). මෙහෙනරුත)
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
නිරිතට අධිපති මේ දෙවියා දුඹුරු පැහැයෙන් සිත්තම් කර ඇත. අත් දෙකක් සහිත මොහු දකුණ ගෙන වමත ඉනේ තබා ගෙන සිටී. නිල් වස්ත්‍රයක් හැඳ වම් උරය වැසෙන සේ රතු ඝාථවක් දමා සිටී අවශේෂ ආභරණද පැළඳ සිටී. ඔහුගේ වාහනය වන මිනිසා, තලප්පාවක් බැඳ අත් පහත හෙළා ගො; උක්කුටුකයෙන් හීද්
PLATE 6(a) - ISANA
East wall, Vestibule
The regent of the north-east. He is light-blue-complexioned and wears a crown cobra-hoods. Coils of cobras serve as his armlets. The god wears a dhoti and shawl, which is twisted as it goes over the left shoulder. His right hand holds while his left hand is placed akimbo. The vehicle is a bull with front leg stretch
PLATE 6(b) - NAIRTTYA
East wall, Vestibule
The regent of the south-west is painted brown-complexioned. He is two-armed pasa by his right hand, while the left hand is placed akimbo. His apparel-consi dhoti and a red shawl which goes over the left shoulder. He wears a crown ornaments. The vehicle, a man wearing a turban kneels behind him with han.
62
| දරණ වෙයි. ආකාරයෙනි. රපස ඉදිරියට
තීන් පාශයක් ', කිරුළක් හා
ත ඔහු පිටුපස
formed of a broad red up a trisula, edforward.
and holds a st of a blue 1 and other ds akimbo.
Page 66
(a)
(b)
Page 67
ඵලකය 7 (a). වායු
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
වයඹ දෙසට අධිපතීය. නිල් පැහැති මොහුගේ දූතින් එකක් සුදු කොඩියක් දරා ගෙන අනෙක ඉගෙහි න් වස්ත්‍රයක් ඇඳ වම් උරහිස වැසෙන පරිදි සාථවක් දමා සිටී. කිරුළක් ද අනෙක් අභරණද පැළඳ සිටී. මුවා දෙවිඳුට පිටුපසින් ලැග සිටී.
ඵලකය 7 (b). අග්නි
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ගිනිකොණට අධීපතී දෙවිඳු ය. සුදු පැහැති මොහුගේ දැනින් එකක ගිනි-පෙනෙල්ලක් දරා සිටින | ඉනේ තබා ගෙන තිබේ. කහ සහ රතු වස්ත්‍රයක් ඇඳ පිට වැසෙන සේ දමා ගෙන ඇති ඝාථවේ එක් ද උරහිස මතින් වැටෙන්නට සලස්වා අනෙක් කොණ නමා ගත් දකුණු වැළමීට මතට වැටෙන සේ ත. විසිතුරු උරපළඳනාවක්ද කේයුරඅණභරණද කිරුළක් ද පැළඳ සිටී. වාහනය වන බැටළුවා එක් ඉදිරි ගෙන දෙවියාට පිටුපසින් සිටී.
PLATE 7(a) - VAYU
West wall, Vestibule
The regent of the north-west. Blue-complexioned and two-armed, the god holds a in his right hand, while the left hand is akimbo. He wears a blue dhoti, and a reds goes over his left shoulder. A crown and other ornaments are worn, the vehicle behind the divinity.
PLATE 7(b) — AGNI
East wall, Vestibule
The regent of the south-east. White-copmplexioned and two-armed, the god wi brand in his right hand, while the left hand is akimbo. He wears a yellow ana together with a yellow shawl wrapped round the back with one end falling Ol shoulder and the other over the bent right elbow. He wears a rather elaborate ches, ornaments on the arms and a crown. The vehicle, ram, stands behind the deity will leg raised
64
තබා සිටී. නිල් වාහනය වන
අතර අනෙක කොණක් වම් බා ගෙන සිටී. ‘පයක් ඔසවා
white flag hawl which ", stag, sits
elds a fire| red dhoti, ver the left [ Oሆrገdrገገer1Í, th one front
Page 68
h
Page 69
ඵලකය 8 (a). සෝම-ෙහෙරව
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
උත්තරාධිපති දෙවිඳුගේ තාණඩව විලාසය යි. මෙහෙරව ස්වභාවය ප්‍රකට වන පරිදී තරබාරු ඇහැ දෙකකින් යුත් මොහු රෝස පාට ය. දකුණතින් කඩුවක් දරා සිටින මොහුගේ වමත ලම්බ–හස්ත වී ථුළුල් මුව, නෙරාගිය දළ හා නෙත් ඇතිමුහුණ රකුසු වෙස් ගනී. පද්මාකාර කිරුළක් ද, වටකුරු කර{ වෙනත් ආභරණ ද පැළඳ සිටී. නළලත තිලකයකි. වස්ත්‍රය කහවන්ය. ඔහුගේ වාහනය වන තිත්මුවා ඔසොවා ගෙන දෙවිඳු පිටුපස සිටී.
ඵලකය 8 (b). යම-දෛහරව
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
දකෂිණාධිපති යමගේ තාණඩව විලාසය යි. තරබාරු ඇඟකින් ද, අත් යුවලකින් ද යුත් මොහු 4 දකුණතින් අංකුසයක් දරා සිටින අතර වමත නිදහසේ තබා ගෙන සිටී. කිරීටයක් සහ අනෙකුත් ආහද පදක්කමක් ද පැළඳ සිටී. නළලත තිලකයකි. මුහුණුවර දයාන්විතය, සන්සුන්ය, ඔහුගේ වාහනය පිටුපසින් වාඩි වී සිටී.
PLATE 8(a) - SOMA - BHAIRAVA
West wall, Vestibule
The fierce aspect of the regent of the north. He is depicted with a stocky body, com with his bhairava nature. He is two-armed and pink-complexioned. He holds as right hand and the left displays lamba-hasta. He has a demoniacal face with bre fangs and protruding eyes. He wears a crown of lotus-shape, disc-like earring ornaments. He has a tilaka on the forehead. The dhoti is yellow. His vehicle, sp stands behind the deity with one front leg raised.
PLATE 8(b) — YAMA - BHAIRAVA
East wall, Vestibule
The fierce aspect of Yama, regent of the south. He is bulky bodied and two-arme grey complexion. He holds a goad in his right hand, while the left hand is free.
diaden and other ornaments including a large pendant. A tilaka is seen on the fo, countenance is rather benign and sober. His vehicle, the buffalo, stands behindhi leg raised
66
ක් ඇත. අත් ලාසය ගනී. pණභරණ ද, | පෙර පයක්
දුඹුරුවන් ය. රණ ද විශාල වන සිංහයා
| 71 era Sur"Calle word in his pad mouth, and other lotted deer,
d, and has a He wears a rehead. His in with front
Page 70
(a)
Page 71
ඵලකය 9 (a). ඊශාන-ෙහෙරව
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ඊශානට අධිපති දෙවිඳුගේ තාණඩව විලාසය යි. මොහු මිනිස් කයක් හා පක්ෂී හිසක් සහිතව දක්වා ඈ කසාවන්ය, අත් යුවලක් සහිතය , දකුණතින් ත්‍රීශලයක් දරා ගෙන වමත ඉගේ ගසා ගෙන සිටී. ඉහ වස්ත්‍රය හා රතු ඉරි වැටුණු බාපනය ඔහුගේ ඇදුම් ය. ඔහුගේ සිංහ වාහනය පිටුපසින් වාඩි ගෙන (
ඵලකය 9 (b). අග්නි-ෙහෙරව
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
දකෂිණාධිපතී අග්නිගේ තාණඩව විලාසය යි. නිල් පැහැති, තරබාරු සිරුරක් හා රකුසු මුහුණකින් { අතර නළලත තිලකයකි. අලංකෘත පටියකින් බැඳ ඇති ඔහුගේ කෙස්, කැරළි වශයෙන් මතුවී ඇත්තේ, ස්වරූපයෙනි. දකුණතින් කඩුවක් දරා සිටින මොහු වමත ඉහේ තබා ගෙන සිටී. රතු වස්ත්‍රයක් ඇඳ සී කරේ ඇති බාපනය උකුළ දෙපසින් වැටෙයි. ඔහුගේ වාහනය වන බැටළුවා පිටුපසින් සිටී.
PLATE 9(a) - ISANA - BHAIRAVA
West wall, Vestibule
The fierce aspect of Isana, regent of the north-east. The divinity is shown with a hun and a bird head. He is yellow-complexioned and two-armed holding a trisula by hand, while the left hand is akimbo. A blue dhoti secured to the waist by long re. sashes forms his garment. His vehicle, the lion sits behind him.
PLATE 9(b) — AGNI — BHAIRAVA
East wall, Vestibule
The fierce aspect of Agni, the regent of the south-east. The god is blue-complexi stockily built with a demoniacal face marked by a tilaka on the forehead. His hair, an ornamental band, stands up in tufts, which form a triple flame. His attribute i. held by the right hand, and the left hand is akimbo. He wears a red dhoti with two l sashes falling from either side of the hip. His vehicle, ram, stands behind him.
68
ඇත. මොහු දැවටී නිල්
සිටී.
ද යුත් වන අග්නිජලා }ටින අතර
man body the right d striped
oned and bound by s a sword png white
Page 72
(a)
Page 73
ඵලකය 10 (a). වරුණ-ෙහෙරව
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පැළදිගට අධිපති වරුණගේ බිය ජනක විලාසය යි. පුළුල් මුවක්, පිටට නෙරා ගිය දළ හා නෙත් ද්‍ර මුහුණක් ඔහුට ඇත. කාළ වර්ණ වූ මොහු ගේ දැනින්, දකුණතෙහි කඩුවක් ද, වමෙතහි පාශයක් ද ඈ ආභරණ සමග වටකුරු කරණහරණයක් පැළඳ සිටී. ඇඳ සිටින රතු වස්ත්‍රය දිගු නිල් පැහැති පටී තිබේ. ඔහුගේ මකර ආසනය පිටුපසින් සිටී.
ඵලකය 10 (b). වායු - මෙහෙරව
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
වයඹට අධිපති වායුගේ බියජනක විලාසය දක්වන මොහු මිනිස් කයක් හා නාග හිසකින් මූර්තිමත් දකුණතින් නාගයකු දරන අතර ඔහුගේ කිහිලීයටතවනාගයන් දෙන්නෙක් දරණ ගසා සිටියි.දිග පටි ලද වස්ත්‍රයක් හැඳ සිටී. ඔහුගේ හස්තී වාහනය ඔහු පිටුපස සිටී.
PLATE 10(a) - VARUNA - BHAIRAVA
West wall, Vestibule
The fierce aspect of Varuna, regent of the west. The face is demoniacal, with a broa
fangs and protruding eyes. He is dark-complexioned and two-armed holding a sw right hand and a pasa by the left. He wears disc-like ear-ornaments in addition to ornaments. Apparel consist of a red dhoti secured with long blue sashes. His ve makara, stands behind him.
PLATE 10(b) - VAYU - BHAIRAVA
West wall, Vestibule
The fierce aspect of Vayu, regent of the north-west is shown in hybrid form with hu and cobra head. A cobra is held by the right hand, and two other cobras are seen coi his armpits. He wears a blue dhoti bound with long sashes. His vehicle, the elepha behind him.
70
සහිත රකුසු రు. ద్రgరg 'යකින් බැඳ
ක් කර ඇත. යකින් බඳින
ld mouth, Drd by the the usual 'hicle, the
тап body ling under пt. stands
Page 74
| ()].
(a)
(b)
Page 75
ඵලකය 14 (a), ශ්‍රී කාන්තා නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
විෂ්ණුගේ හායනීයාව වන මාතෘකාවන්ගෙන් (දේව මාතාවන්) කෙනෙකි. මේ දෙවඟන සෞභාග්‍යය හා 4 සංකේතකරයි. අත් සතරක් ඇති මැය පසු-පස අත්දෙකින් පියුම් දරා සිටින අතර ඉදිරිඅත් දෙක වර තබා ගෙන සිටී. කහවන්වූ ඇය හැට්ටය යට කොට ඉන්දීය ක්‍රමයට සාරය ඇඳ සිටි වරලස පිටුපසට මු අතර උල් හැඩගත් කිරුළක් පැළඳ සිටී. ඇය උපත ලැබූ පද්මය පාදවලට දකුණු පසින් ඇති අතර සෙ. වන්දනා කරන හස්තී වාහනය දකුණු පසින් උක්කුටුකයෙන් සිටී. මේ හස්තියා සෞභාග්‍යයේ සංකේ.
ඵලකය 14 (b). සරස්වතී
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
බ්‍රහ්මගේ භායනීයාව වන මේ දෙවඟන සංගීතයට හා ශිල්ප ශාස්ත්‍රයට අධිපති ය. අත් සතරක් ඇති අත විණ. වයන විලාසයෙන් ද පසුපස දකුණතෙහි ජපමාලාවක් දරන විලාසයෙන්ද, වමතෙහි පොතක් අයුරින් ද නිමවා ඇත. මෙහි ජප මාලාව නිරූපණය කර නැත. ඇය කහවන් ය. වරලස මුදාහැර ඇති, උල් හැඩ ගත් කිරුළකින් අලංකෘත ය. සුදු සාර්යක් හා හැට්ටයක් ඇඳ සිටින ඇය තොණ්ඩු හා අනෙකු: පැළැඳ සිටී. ඇගේ වාහනය වන මයුරා පිටුපසින් ඇති අතර වම්පස පියුමක් ද ඇත.
PLATE 11(a) - SRIKANTA
Eest wall, Vestibule
Consort of Visnu and one of the mother-goddesses (Matrika). The goddess prosperity and abundance. She is four-armed, holding a lotus in each of the rear han the front hands show varada-mudra. The goddess is yellow-complexioned and wea saree in Indian fashion over a blouse. Her hair is worn loose at the back and he adorned with a conical crown. The lotus from which she was born is shown at her f. right, while her companion, the elephant squats on her left with its trunk raised in sa This elephant is considered a symbol of fertility.
PLATE 11 (b) — SARASVATI
East wall, Vestibule
The goddess of music and learning and consort of Brahma, is four-armed, the hands in the attitude of playing the vina, while the rear right hand is in the attitude C a rosary, though no rosary is depicted, and the rear left holds a book. She i complesioned. The hair is worn loose upon her back while the head is adorned with crown. She wears a white saree and blouse, ear-drops and other ornaments. Her ve peacock, stands behind her and a lotus is shown on her left.
72
Øථග්වයර්ය ද මුද්‍රාවෙන් lදා හැර ඇති }සී) ඔසෝරාවා
ක්තයෙකි.
රෙපර දූත ‘ ද දරා සිටි අතර සිරස ත් ආභරණ
signifies lds, while Irs a pink r head is eet on the lutation.
front two fholding s yellowa conical hicle, the
Page 76
(a)
(b)
Page 77
ඵලකය 12 (a), මහීකාන්තා
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පොළොවට අධිපති මේ දෙවඟන මෙහි මාත්‍රිකාවක් වශයෙන් එම දේවගණයට ඇතුළත් කර ඇත. කහ නිල් හැට්ටයක් මත රතු සාරියක් හැඳ සිටී. වරලස පසුපසට මුදා හැර තිබේ. වටකුරු තෝඩු හා අනෙකුත් පළදී. හිස තබාගත් පූරණ සටය (පුන්කළස) දැනින්දරා සිටී. ඇයගේ වාහනය වන මිනිසා ඇය දෙස යොදා නෙත් සහිත ව පිටුපසින් දණ ගසා සිටී.
ඵලකය 42 (b). පාර්වතී
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ශිවගේ භායනීයාව වන මැය ද මාත්‍රිකාවකි. සුදුවන් සිරුරක් ඇති ඇය නිල් සාරියකින් හා හැට්ටයකින් ( දැන ම අගය මුද්‍රාවෙනි. වරලස පිටුපසට මුදා හැර මල් වොටුන්නකින් හිස සරසා සිටී. ඇගේ වාහනය ඵ් දෙපා අසළ වාඩි වී සිටී.
PLATE 12(a) - MAHIKANTA
East wall, Vestibule
The earth-goddes appears in this series as one of the Matrikas. She is yellow-comp and wears a red saree over a blue blouse. Her hair is worn loose upon her back. S. round ear-drops and other ornaments. The goddess holds an auspicious jar (punnag her head by both hands. Her vehicle, a man, kneels beside her looking up at he
PLATE 12(b) – PARVATI
West wall, Vestibule
Consort of Siva and one of the mother-goddesses. She is white-complexioned and dre blue saree and blouse. Both hands display the abhaya pose. Her hair is worn loose back, while the head dress is adorned with a diadem of flowrs. Her vehicle, the lio her feet.
74
α.
lexione he wears
hata) on
Il All
r
2.
Over the in, sits at
සැරසී óう。 Dන සිංහයා
0 舞蹈 |-鹤舞蹈 细坳歌
SSed
Page 78
(a)
b
Page 79
ඵලකය 43 (a). පත්තිනි
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
දේශීය දෙවඟනක් වන පත්තිනි ද මාත්‍රිකාවන් අතරට ඇතුළත් කර ගෙන ඇත. රන්වන් කයකින් ගෙ{ ඝාර්යක් හා රෝස පාට හැට්ටයකින් සැරසී සිටී. සිරස පටන් දණහිස දක්වා වැටෙන සාටකයකින් හිස ඇත. වරලස පිටුපසට මුදාගෙන සිටී. සලඹ දෙකක් දැනින් දරා සිටී. වාහනයක් නොමැත.
ඵලකය 43 (b). මාතයගෙග්වරි
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
මෙම දෙවගණයට අයත් මාත්‍රිකාවන් අතර අවසානයා වන මාතරයෙශවර් ද ශිවගේ තවත් බීරියක් කහවන් සිරුරක් ඇත්තියකි. සුදු සාරියක් හා කහ හැට්ටයක් ඇඳ සිටී. අලංකෘත සිරස් පටියකින් හිස ස දත අභය හා වරද මුද්‍රාවෙන් නිරූපිත යි. ඇය පිටුපස සිහසුනක් නොහොත් පීඨයක් ඇත.
PLATE. 13(a) - PATTINI
West wall, Vestibule
Pattini, a local goddess is also depicted as one of the mother-goddesses. She is pa
golden complexion, and wears a blue saree and a pink blouse, with a white robe cov head and falling behind below knee. Her hair is worn loose over the back. She h anklets in the two hands. No vehicle is shown.
PLATE 13(b) - MATANGESVARI
West wall, Vestibule
The last of the mother-goddesses in this series, Matanges vari, another form consort, is depicted with yellow complexion. She wears a white saree and a yellow by ornamental head-band crowns her head. The two hands show abhaya and varada Behind her is a chair or a throne.
76
බී ඇය නිල් | වසාගෙන
වන අතර 3රසා ඇත.
inted with a ering the olds two
of Sivas 'ouse. An mudras.
Page 80
al
b
Page 81
ඵලකය 14 (a). මේෂ
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ලග්න අතුරින් පළමුවැන්න වන මෙය අමුතු ආකාරයකින් නිරූපිත ය. පිරිමි යයි සැලකිය හැකි රූප ( සංකේතය වන බැටළුවා දෙස දයාන්විත ව බලා සිටී.
ඵලකය 44 (b). මිථුන
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
රජ ඇදුමින් සැරසුනු පුරුෂයෙකු හා කාන්තාවක පති-පතිනි ස්වරූපයෙන් මෙම තෙවැනි ලග්නය සඳහා යොදා ඇත. පසු බීමේ නොණකාවකි. මෙම ලග්නයෙන් සංකේත වන්නේ ජෛමථනයෙන් තුටුද යුවලකි.
PLATE 14(a) - MESA (ARIES) East wall, Vestibule
The first of the series of special signs (lagna), is represented here in an unusual m. figures apparently males, stand together in an endearing pose, looking down at thi the lagna, a ram.
PLATE 14(b) - MITHUNA (GEMINI)
East wall, Vestibule
The third lagna appears in the form of a couple, male and female dressed in princ ship is depicted in the background. This zodiac sign signifies man and woman in he
78
pදකක් ලග්න
සංකේතනය ‘හටුව සිටින
anner. Two "symbol of
Ply garb. A ppyитiот.
Page 82
h
Page 83
ඵලකය 45 (a). වෘෂභ
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
මිනිස් කයක් හා ගොන් හිසක් සහිත දෙබිඩි ස්වරූපයකින් යුත් මෙම දෙවෙනි ලග්නය දකුණතින් දා දක්වයි. සුදු පැහැති මොහු නිල් හා රතු වස්ත්‍රයක් හැඳ සුපුරුදු ආභරණ පැළඳ සිටී. ඔහු සමඟ සිංහයේ
ඵලකය 45 (b), කටක
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
සිව්වැනි ලග්නය ද දේව වෙශයෙන් නිරූපිත යි. රෝස පැහැති මොහු නිල් හා රතු වස්ත්‍රයක් හැඳ සුපුරු පැළඳ සිටී. දකුණත අභය මුද්‍රාවෙන් ද වමත ඉනෙහි තබා ගත් අධීකාරයෙන්ද නිරූපිත යි. මෙම ලග්න වන කකුළුවා දෙව් රුවට පිටුපසින් සිටී.
PLATE 15(a) - VRSABHA (TAURUS)
East wall, Westibule
The second, lagna. Taurus or bull, is depicted as a hybrid form with a human be bull's head, displaying abhaya mudra with the right hand. He is white-complexi wears a blue and red dhoti and the usual ornaments. He is accompanied by a l
PLATE 15(b) - KATAKA (CANCER)
East wall, Vestibule
The fourth zodiac sign is also personified as a deity. He is pink-complexioned an blue and red dhoti and the usual ornaments. His right hand shows the abhaya mu the left is akimbo. The crab, the actual sign of this constellation, is depicted beside figure.
8O
*භය මුද්‍රාව }ක් ද වෙයි.
දු ආභරණ | සංකේතය
dy and a oned and
ion.
d wears a dra, while the divine
Page 84
b
Page 85
ඵලකය 16 (a), කන්‍යයා
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල සය වැනි වූ මෙම ලග්නය සුදු වතක් හැඳඋරසදනාවක් හා අනෙකුත් ආභරණ පැළඳී තරුණ කතක ලේ ය. නැවක තට්ටුව මත වාඩි වී සිටින ඇය දකුණතින් පහනක් ගෙන සිටී.
ඵලකය 46 (b). වෘග්වික
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
මෙම අටවැනි ලග්නය දක්වා ඇත්තේ අත් සතරක් හා ඉදිබුගිසක් ඇති දේවරූපයක් ලෙසිනි. පෙර අත් මුද්‍රාවෙන් ද, පසු අත් දෙක ගෝනුසු ස්වරූපය සංකේත වන පරිදි කර්තර් මුද්‍රාවෙන් ද තබා ගෙන සි පැහැගත් සිරුරක් ඇති මොහු රතු හා නිල් වතක් හැඳ අලංකාර ආභරණ පැළඳ සිටී. සත්ව-දේවතා දී වෘග්වික (ගෝනුස්සා) දෙව්රුවට පිටුපසිනි.
PLATE 16(a) - KANYA (VIRGO)
East wall, Vestibule
The sixth zodiacal sign is shown here as a young woman dressed in a blue dhoti and band and, adorned with ornaments. She is seated on the deck of a ship and carries her right palm.
PLATE 16(b) - VRSCIKA (SCORPIO)
West wall, Vestibule
The eighth zodiacal sign is shown as a deity with four arms and a tortoise head. The hands are in abhaya mudra, while the rear hands show kartari-mudra, refle characteristics of scorpion limbs. The figure is dark green in complexion and wears blue dhoti and elaborate ornaments. The scorpion in zoomorphic form is shown deity.
82
;ස් නිරූපිත
fදෙක අභය lටී. තද නිල් විලාසය ගත්
a breasta lamp on
'two front acting the a red and behind the
Page 86
1 10 : 14 ܩ .
Page 87
ඵලකය 17 (a). ධනු
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
නව වැනි ලග්නය වන ඔහුගේ ලග්න සංකේතය දුන්න යි. මෙය නරහිසක් හා මිනිස් උඩුකයක්ද අග්ව යටි සහිත දෙබිඩි ස්වරූපයකින් දක්වා ඇත්තේ ග්‍රීක දේවකථාවල එන සෙන්ටොර්ස්(Centors) සිහිගන්වමි. දක්වා ඇත්තේ ඊතලයක් විදිනා අයුරිනි. කහ පැහැති මේ රුවෙහි දිව්‍යත්වය ප්‍රභාමාලාවෙන් නිරූපීන්
ඵලකය 47 (b). කුම්භ
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ඵකොළොස් වැනි ලග්නය සාමාන්‍යයෙන් සංකේතනය කෙරෙනුයේ දීය කළයක් (පූර්ණ ඝටයක් පුද්ගලත්වාරෝපිත රූපය මිනිස්කයක් හා ප්‍රභාමණ්ඩලයක් සහිත කකුළු හිසකින් නිරූපිතයි. දැන් අභය මුද්‍රා මගින් දැක්වේ. නිල් පැහැති මොහු රතු හා සුදු වතක් ද පිටුපස සිට නමා ගත් දෙවැළමීට දක්වා විහි සහ කහ සළුවක් ද ඇඳ පැළඳ සිටී. ඊක්ෂේවක් වැනි රියක් ඔහු පසුපස වෙයි.
PLATE 17(a) - DHANU (SAGITTARIUS)
West wall, Vestibule
The nineth zodiacal sign has a bow (dhanu) as its associated symbol. The sign is depic hybrid form with a human head and bust, and a horse torso, recalling the configuar the centaurs is Greek mythology. The figure is in the attitude of shooting an arrC figure is yellow-complexioned and, its divine nature is indicated by the halo.
PLATE 17(b) - KUMBHA (AQUARIUS)
West wall, Westibule
The eleventh lagna is usually symbolized by a water pot. The personified form human torso and a head simulating a crab, with a halo around. The hands show abhi varada mudras. He is blue in complexion and wears a red and white dhoti, and a yellowshawl, which goes round the back and falls over the two bent forearms. A ric like vehicle is shown behind the figure.
84
} කයක් ද නී. රූපය 5 යි.
') මඟිනි. Ø හා වරද දෙන රතු
ted as a ation of w. The
bears a aya and red and "kshaw
Page 88
(a)
(b)
Page 89
ඵලකය 48 (a). බෙරණ
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
චන්ද්‍රයාගේ ගමන සංකේතවත් කරන අටවිසි නැකතින් (නක්ෂත්‍ර) එකක් වන බෙරණ පැරණි සාහිත්‍යයේ නමින් හැඳින්වෙන අතර මෙහි නිරූපණය වී ඇත්තේ ඇත් හිසක් හා මිනිස් බඳකින් යුක්තව ය. දකුණඒ දරා සිටින මොහු විමතින් දුන්නක් ගෙන සිටී. නිල් වතක් හැඳ හිස කිරුළු පැළඳ ආභරණ ලා ගෙන පසුපසින් ව්‍යාඝ්‍ර වාහනය යි.
ඵලකය 48 (b). භූති
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
භූතී නමින් හඳුන්වා ඇත්තේ පැරණි සම්ප්‍රදායෙහි “කෘත්තිකා” නම් වූ නකෂත්‍රය විය හැකි ය. මිනිස් බඳක් පළන් අජ-ශීර්ෂයක් ද මොහුට ඇත. කොළ හා නිල් වතක් හැඳ රතු හා කහ සළුවක් ලා ගෙන සිටී. නි. මොහු රොද්‍ර විලාසයක් නිරූපණය කරයි. මයුර වාහනය පසුපසින් වෙයි.
PLATE 18(a) - BERANA
East wall, Vestibule
One of the twenty-eight constellations that mark the path of the moon from da (naksatras), known in ancient texts as Bharani, he is shown here personified in hybr with an elephant head and a human torso. He holds an arrow in the right hand and the left. He wears a blue dhoti, a crown topped by a finial, and other ornaments. T vahana stands behind him.
PLATE 18(b) - BHUTI
East wall, Vestibule
The figure labelled Bhuti is probably the equivalent of the asterism Krittika in the tradition. It has a human torso and a goat-head wearing a crown. Apparel consist o and blue dhoti and a red and yellowshawl. The figure is blue-complexioned and sta arrogant pose. The vehicle, peacock, stands behind him.
86
යෝ හරණි
5න් ගීයක් සිටී. ඔහු
‘ ද කිරුළු ඊ පැහැති
y to day 'id form, a bow in The tiger
* атcient fa green ads in an
Page 90
al
b
Page 91
ඵලකය 49 (a). මෙරෙහණ
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
මිනිස් බඳකින් හා නාග හිසක් සහිත සංකීරණ ආකාරයකින් රෙහෙණ (රෝහිණී') නැකත නිරූපී අටක් ඇති මේ රුවෙහි, පොතක් හා පාශයක් යන වස්තු ඇත්තේ ඉදිරි අත් දෙනෙක් පමණී , අනෙක් මුද්‍රාවලීන් දැක්වේ. නිල් පැහැති මොහු රතු වතක් ද දකුණු උරහිසින් පහතට වැටෙන සේ තද නිල් සාෆ් සිටී. වාහනය වන බැටළුවා පිටුපසින් සිටී.
ඵලකය 19 (b). මූවසිරිස
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
මුව සිරිස (මෘග ශීර්ෂ) නැකත ද මිනිස් බඳක් හා නාග හිසක් සහිත ව නිරූපිත යි. රන් පැහැති මෙ සතරින් පෙර අත් දෙකේ කඩුවක් හා මිනිස් හිසක් ද , පසුපස දකුණත අභය මුද්‍රාව හා වමත ත්‍රීශූලය නිරූපණය කර තිබේ. ළා නිල්වතක් ඇඳ සිටින මොහු තද නිල් පැහැති උතුරු සළුව ඉදිරිපස වම් බාහුව දකුණු බාහුව අතරින් පෙරට වැටෙන සේ ඇද සිටී. නහා ගත් පෙණය සහිත ව පිටු පසින් සිටින්ග් වාහනය වූ නාගයා යි.
PLATE 19(a) - REHENA
East wall, Vestibule
The constellation Rehena (Rohini), is depicted in a highly complex hybrid form human torso and a cobra-head. The figure is eight-armed with only the front tw holding attributes, a book and pasa, while all other hands indicate mudras. He complexioned and wears a red dhoti and a dark-blue shawl, latter falling over shoulder. The vehicle, a ram, stands behind him.
PLATE 190b) - MUVASIRISA
East wall, Vestibule
The asterism Muvasirisa (Mrgasirisa) is also shown with a human body and a cob The figure is gold-complexioned and four-armed, with the front hands holding as we severed human head, the rear right hand showing abhaya mudra and rear left hand trisula. He wears a light blue dhoti and a dark green shawl, which goes round the falls foreward over the right posterior arm and left front arm. The vehicle is a co, behind him with open hood.
88
ත යි. අත් අත් විවිධ
වක් ද ඇද
gഞു് ജ് ද සහිත ව ಯಿ cogÖÖ }න් ඔහුගේ
l, with a to hands is bluehe right
ra-head. Drd and a tolding a back and bra lying
Page 92
Page 93
ඵලකය 20 (a). අද
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
අද (ආර්ද්‍රා) නම් නක්ෂත්‍රයට මිනිස් කයක් හා සා හිසක් ද ඇති අතර අත් සතරක් වෙයි. පෙර අත් අ මුද්‍රාවෙන් ද පසු අත්වලින් කඩුවක් හා මල් කළඹක් දරා සිටින ආකාරයෙන් ද නිරූපිත ය. අළු පැහැ.
යුත් මොහු නිල්වතක් හා අබරණ ඇඳ පැළඳ කුටාකාර කිරුළක් හිස දරා සිටී. ඔහු පසුපස සිටින්නේd වාහනය යි.
ඵලකය 20 (b). පුතාවස
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පූනාවස (පුනර්වස) නැකත ද දක්වා ඇත්තේ මිනිස් බඳක් හා බළල් මුහුණක් සහිත දෙබිඩි ස් ප්‍රභාමණ්ඩලයක් සහිත හිස පද්මාකාර කිරුළකින් සරසා ඇත. නිල් පැහැති මොහුගේ අත් සතර් කථි-හස්ත, හා තරජන මුද්‍රා නිරූපිත යි. සුදු හා කහට හුරු දුඹුරු වස්ත්‍රයක් හැඳ සුපුරුදු අබරණ ල අග්ව වාහනය වේගයෙන් දුවන ඉරියව්වෙන් පිටු පසින් නිරූපිත යි.
PLATE 200a) - ADA
East wall, Vestibule
The asterism Ada (Ardra) has a human form with the head of a rabbit and is f. The front hands show abhaya and varada mudras, while the rear hands hold as flower-pot. The figure is grey-complexioned and wears a blue dhoti, Ornaments a topped by a finial. Behind him stands his vahana, the bull.
PLATE 200b) - PUNAVASA
East wall, Vestibule
The constellation Punavasa (Punarvasa) is also shown in hybrid form with a ha and a cat-like face. A lotus-shaped crown adorns the haloed head. He is blue-con and the four hands show abhayamudra, katihasta and tarjani-mudra. He wears a yellowish-brown dhoti and usual ornaments. The vahana is a horse standing beh
galloping pose.
90
"භය හා වරද ති සිරුරකින් pg@്@ാമ്
වරූපයකිනි. 2 400இg), 2 සිටී. ඔහුගේ
our-armed. word and a nd a crown
uman body Inplexioned white and ind hin in
Page 94
al
Page 95
ඵලකය 24 (a). පුස
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පූස (පූගන)යන මෙම නක්ෂත්‍ර මණඩලය දක්වා ඇත්තේ මිනිස් බඳක් හා ගොන්-ගිසක්ද අත් සතරක් එකක් ලෙසයි. පසුපස දකුණු අතින් ත්‍රිගුලයක් දරා සිටින අනෙක් අත්වලීන් තර්ජනී මුද්‍රාව හා ( දැක්වේ. රූපය තද නිල් පැහැ ගන්නා අතර එම වර්ණය ම ගත් වස්ත්‍රයකින් ද, කුටයක් සහි{ කිරුළකින් ද සැරසී සිටී. ඇවිදින ඇතක ඔහු පසුපස සිටී.
ඵලකය 24 (b). අස්ලිස
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
අසලස (අස්ලෝස) නැකත ද නිරූපණය කර ඇත්තේ මිනිස් බඳක් හා බළල් හිසකිනි. අළු පැහැ කෙරේට්රියක් හා කඩුවක් දරා සිටී. නිල් හා කහටසූරු දුඹුරු වස්ත්‍රයක් ඇද, ආභරණද, කුටයක් සහි කිරුළක් ද පැළඳ සිටී. ඔහුගේ වාහනය විශාල දේපණ ගොබයක් ඇති නාගයෙකි.
PLATE 21 (a) PUSA
East wall, Vestibule
The configuration of this star group Pusa (Phusya) is a hybrid form with a bul, human torso with four arms. The rear right hand holds a trisula and the other show tarjani-mudra and lambahasta. The figure is dark-blue in complexion a dhoti of similar colour and a crown in the form of a lotus topped by a finial. An walking attitude is shown behind him.
PLATE 21 (b) - ASILISA
East wall, Vestibule
Aslisa (Aslesa), an asterism in the same group is personified in hybrid form wi torso and a feline head. He is grey-complexioned and hold a hatchet and a swor hands. He wears a blue and yellowish-brown dhoti, ornaments and a lotus-patte, topped by a finial. The vahana is a large-hooded cobra shown behind him.
92
ද ඇති දෙබීඩි ලෙම්බ හස්තය ත පද්මාකාර
තී ඔහු දැතින් \ත පද්මාකාර
ll-head and three hands Ind wears a elephant in
th a human 'd in the two rened crown
Page 96
స్త్ర
Page 97
ඵලකය 22 (a). පුවසල්
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පුද්ගලත්වාරෝපිත පුවසල් (පූර්ව ඵල්ගුණි) නැකත බළල් හිසකින් හා අත් සතරකින් යුත් ලේ හීතලයක් හා දුන්නක්ද දරා සිටින අතර පසු දැන තර්ජනී මුද්‍රාව සහිතයි. නිල් පැහැති මොහු යටිබු උස කිරුළක් දරා රතු වතක් හැඳ පපුව හා වම් උර වැසෙන සේ කොළ පැහැති සාටකයක් පෑ වාහනය ඔහු පිටුපසින් සිටී.
ඵලකය 22 (b). හත
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
හත (හස්ත) නැකත ගොන් හිසක් හා අත් දෙකකින් යුත් වේ. දකුණතින් කඩුවක් දරන අතර ව ලීලාවෙන් තබා ගෙන සිටී. නීල් පැහැති මේ රුව සුදු මිශ්‍ර කොළ වස්ත්‍රයක් හැඳ දක්වා ඇත. ( රාජාලියකු වැන්න.
PLATE 22(a) - PUVAPAL
East wall, Vestibule
The personified asterism Puvapal (Purva Phalguni) is cat-headed and four-arm two hands hold an arrow and a bow, while the rear two hands show tarjani-mud is blue-complexioned and wears a tall crown with an inverted lotus form at dhoti, and a green shawl passing across the chest and over the left shoulder. garuda stands behind him.
PLATE 22(b) - HATA
East wall, Vestibule
The figure representing Hata (Hasta is buffalo-headed and two-armed T holds a sword and the left is akimbo. The figure is blue-complexioned and wea green dhoti. The vehicle is apparently an eagle.
94
වේ. ඉදිරි දූතීන් |මුඵයුමක් වැනි ළඳ සිටී. ගරුඬ
මත කටි-හස්ත ඔහුගේ වාහනය
ned. The front ra. The figure the top, a red
The vahana,
he right hand rs a white and
Page 98
al
(b)
Page 99
ඵලකය 23 (a). සා
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
සා නැකත (ස්වාතී) ගොන් හිසක් හා දූතක් සහිත දෙබිඩි රුවක් වන අතර දකුණතින් ත්‍රිගුලයක් උකුළෙහි රඳවා ගත් අයුරින් නිරූපිතයි. කහ පැහැති මොහුසුදු වස්ත්‍රයක් ඇඳ අබරණ පැළඳ සිටී. වන ‘රකුසා' පිටුපස දණ ඇණ ගෙන සිටී.
ඵලකය 23 (b). අනුර
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
අනුර (අනුරාධ) නැකතේ දිව්‍යමය ස්වරූපය මුව හිසකින් ද අත් සතරකින් ද යුක්ත ය. පසු පොරොවක් ඇති අතර වම් අත තර්ජනී මුද්‍රාවෙන් නිරූපිත යි. ඉදිරි අත් වරද සහ අභය මුද්‍රාවේ මොහු කහ වස්ත්‍රයක් හැඳ, රතු හා සුදු උතුරු සළුවක් පපු පෙදෙස හරහා දකුණු උරහිසෙන් වැලේ කිරුළක් දරා සිටී. කාක වාහනය රූපයට පිටුපස වෙයි.
PLATE 23(a) SA
West wall, Vestibule
The configuration of SA (Svati) is a buffalo-headed, two armed hybrid form, hand holding a trisula and the left hand resting on the hip. The figure is yellow-c and wears a white dhoti and ornaments. The vahana. a demon is seen kneelin
PLATE 23(b) — ANURA
West wall, Vestibule
The deified form of Anura (Anuradha) is stag-headed and four-armed, the ri, holding a hatchet and left rear hand tarjani-mudra, while the front hands sho varada mudras. The figure is blue-complexioned, and wears a yellow dhoti, a shawl across the chest and falling over the right shoulder and a crown. The stands behind the figure.
96.
§ දරයි. වම් අත ඔහුගේ වාහනය
පස දකුණු අත Dනි. නිල් පැහැති ටන පරිදී පැළඳ,
with the right *omplexioned g beside him.
ght rear hand wabhaya and red and white a crow vehicle
Page 100
a
b
Page 101
ඵලකය 24 (a). දෙට බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
දෙට නැකත (යෝජ්‍යෂ්ඨ) නිරූපණය වන්නේ මුව හිස හා මිනිස් බඳක් අත් දෙකකුත් සහිත රුද් ත්‍රිගුලයක් හා ශoබයක් ඇත. කහ පැහැති මොහු නිල් හා සුදු වතක් හැඳ එම පැහැති උතුරු සළුවක් ජී වැළමීටි වැසෙන සේ දමා ගෙන ඇත. කුකුළු වාහනය ඔහු පසුපස සිටී.
ඵලකය 24 (b). මූල
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
මූල නැකැත්මඩුල්ල මනුෂ්‍ය රූපය ඇසුරු කරගත් දිව්‍ය රූපයකි. සිරුර රන්පැහැ ගන්නා අතරදැනේ ශoබයක් ඇත. මුදුනෙහි කුටයක් සහිත තොප්පියක් වැනි කිරුළක් පළදින ඔහු නිල් සහ සුදු වත් හා පැළඳ සිටී. වාහනය වන නීල කාකයා ඔහු පසුපස සිටී.
PLATE 24 (a) - DETA
West wall, Vestibule
The figure personifying Detta (Jyestha) is stag-headed, with a human torso, and holding a trisula and a conch. He is yellow-complexioned and wears a blue and and a shawl of the same colour wrapped across the back and falling over the elbows. The vehicle, a cock-bird stands behind him.
PLATE 24 (b) - MULA
West wall, Vestibule
The star group Mula (Mula) is figured in a purely divine form entirely in huma body is of golden hue and the two hands hold a sword and a conch. He wears a ha
with a finial on top, a blue and white dhoti and ornaments, The vahana a blue co, stands behind him.
98.
වකිනි. දැනෙහි දුටු පසින් ගෙන
Dහී කඩුවක් හා | ආභරණ ඇඳ
two-armed, white dhoti two flaxed
in form. The t-like crown loured crow,
Page 102
(b)
Page 103
ඵලකය 25 (a). අබියුත්
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
අබීයුත් (අභිජන්) නක්ෂත්‍රය මුළුමනින් මනුෂ්‍යත්වාරෝපණය කොට දක්වා ඇත. නයි පෙණ හිස් ව සිටී. නිල් පැහැති මෙම රුව සුදු වතක් හැඳ නිල් සාටකයක් පපුව හරහා වම් උරහිස මත්තෙන් ද දකුණත අභය මුද්‍රාවෙන් ඇති අතර වම් අත හිසෙහගී තබා ගෙන ඇත. වාහනයක් නැත.
ඵලකය 25 (b). සුවන
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
සුවන නැකත (ශ්‍රවණ) සූකර හිසකින් ද, කුකුළකු හා මල්-කළඹක් ගත් අත් දෙකකින් ද නිරූපිත සී මොහු ඌ නිල් වස්ත්‍රයක් ඇඳ තද නිල් සළුවක් නමන ලද වැළමීටිමත වැතිරෙන සේ පැළඳ සිටී. ව්‍යාඝ්‍ර පිටුපස වාඩි ගෙන සිටී.
PLATE 25(a) - ABIYUT
West wall, Vestibule
The asterism Abiyut (Abhijit) is also shown in a purely anthropomorphic form, cobra-hooded cap. The figure is blue-complexioned and wears a white dhoti and a shawl flowing across the chest and over the left shoulder. The right hand is in abhi and the left rests upon the hip. No vehicle is present.
PLATE 25(b) - SUVANA
West wall, Vestibule
The configuration of Suvana (Sravana) is pig-headed and two-armed, holding a and a flower-pot. He is of yellow complexion and wears a pale blue dhoti and a shawl falling over the flexed elbows. The vahana is a tiger shown sitting behin
OO
(ස්මක් පැළඳ පොරවා සිටී.
· කහ පැහැති | වාහනය ඔහු
wearing a i long blue aya mudra
cock-bird dark blue тd him.
Page 104
(a)
t
Page 105
ඵලකය 26 (a). දෙනට
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
දෙනට (ධානිෂ්ට) නකෂත්‍රය, මිනිස් වෙසින්, එහෙත් අත් සතරක් සහිත ව දක්වා ඇත. පසු පද් පාශයක් දරා ගෙන ඇති අතර අනෙක් අත් තුනීන් තර්ජනී මුද්‍රාව හා කටි හස්තය නිරූපිත යි. ( සිරුරක් ඇති මොහු කොළ පාට වතින් සැරසී විසිතුරු අබරණ පැළඳ සිටී. අසළ ලැග සිටින තිත් ශ්‍රී
ඵලකය 26 (lb), සීයාවස
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
සියාවස (ශකාභිසඊ) නැකත් මඩුල්ල මිනිස් බඳක් හා සූකර හිසක් සහිත දෙබිඩි ආකාරයෙන් නිරූ අත් සතරක් ඇත. පසු අත් දෙකින් කඩුවක් හා ශoබයක් දරන අතර ඉදිරි අත් දෙක තරජනී සහ දී අළු පැහැති මොහු නිල්වතක් හැදවිසිතුරු උරඅණභරණ හා ග්‍රීවාභරණ පැළඳ සිටී. සරල හිස්වැස්ම මොහුගේ හිසකෙස් පිටුපසට මුදා ඇත. පිටුපසින් ඔහුගේ වාහනය වන ඇතා සිටී.
PLATE 26(a) - DENATA
West wall, Vestibule
The asterism Denata (Dhanista) is shown in a purely human form, but with fou rear right hand holds a pasa, while the other three arms are in tarjani-mudra and The figure is golden-complexioned and wears a green dress, and elaborate O crouching spotted deer represents the vahana.
PLATE 26(b) - SIYAVASA
West wall, Vestibule
The group of stars called Siyavasa (Satabhisaj) is depicted in hybrid form with and a human torso. The figure has four hands, the rear ones of which hold a conch, while the front are in tarjani and varadamudras. He is grey-complexioned blue dhoti and beautifully decorated chest and neck ornaments. He wears a dress with flocks of hair flowing below it. Behind stands the vahana, an elep
102
ඝ දකුණු අතින් රන්වන් පැහැති මුවා වාහනය යි.
ජිත යි. මොහුට
වරද මුද්‍රාවලිනි. 2ක් පැළඳ සිටින
ir arms. The d katihasta. rnaments. A
a boar-head sword and a land wears a simple head »hant.
Page 106
(а)
oନ୍ତି ।
(b)
Page 107
ඵලකය 27 (a). පුවපුටුප
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ථූවපුටුප (පූරව-හදුපාද) නැකත මිනිස් වෙසින් නිරූපිත වුව ද අත් සතරක් ඇත. පසු අත්වල කඩුවක් දරා සිටින අතර ඉදිරිඅත්තර්ජනී මුද්‍රාවෙන් දක්වා ඇත. නිල් පැහැති සිරුරක් ඇති මො; දකුණු උරහිසෙන් වැටෙන පරිදි රතු සාටකයක් දමා සිටී. අලංකාර හිස් වැස්මක් ද ආභරණ ද පැල් මකරෙකි.
ඵලකය 27 (b). උතූපුටුප
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
උත්‍රපුටුප (උත්තර-හදුපාද) නැකත ගොන් හිසකින් ද අත් යුවලකින් ද යුත් වේ. දකුණතීන් කුකු අතර වමත කථිහස්ත විලාසයෙනි. ළා නිල් සිරුරැති මොහු කොළ හා නිල් පැහැති වස්ත්‍රයක් ඇඳ 4 ආභරණ පැළඳ සිටී. වාහනය ඔහුට පිටුපසින් සිටින නාගයා යි.
PLATE 27(a) - PUVAPUTUPA
West wall, Vestibule
The asterism Puvaputupa (Purva-Bhadrapada) has been given a purely hum with four arms. The rear hands hold a conch and a sword, while the anterior one, tarjani-mudras. The figure is blue-complexioned and wears a white dhoti and falling over the right shoulder. A decorative cap and other ornaments are all, vahana is a makara.
PLATE 27(b) - UTTRAPUTUPA
West wall, Vestibule
The constellation of Uttraputupa (Uttara-Bhadrapada) is bull-headed and ty his right hand he holds a cock-bird, while the left is in katihastapose. The figure in complexion and wears agreen and yellow dhoti, a small crown and ornaments is a cobra shown behind him.
104
බ්‍රින් ශoබයක් හා
හුසුදු වතක් හැඳ පුද සිටී. වාහනය
ළකු ගෙන සිටින තුඩා කිරුළක් හා
lan form, but are shown in a red shawl so worn. The
wo-armed. In 2 is light-blue ... The vahana
Page 108
al
Page 109
ඵලකය 28 (a). පැළවිය
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පුරපස සඳේ මුල් දිනය වන පෑළවිය. පුද්ගලත්වාරෝපණය කොට ඇත්තේ සිංහ හිසක් හා අත් සතරක් රූපයකිනි. පසු පස දකුණු අතින් කඩුවක් ද අනික් අතින් කිසියම් වස්තුවක් ද දරා සිටී. ඉදිරි අත් අභ කථිහස්තය දක්වයි. මේ දෙව්පුත්, ඌ නිල්වතක් හදන අතර එය කැටයම් කළ ඉණ පටකින් බැඳ, සර හා පටු නළල් පටියකින් සැරසී සිටී. වාහනය සූකරයෙකි.
ඵලකය 28 (b). දියවක
බටහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පුරපස සඳේ දෙවැනි දිනය වන දියවක අග්ව හෝ කොටළු මුහුණක් සහිත මානවයෙකු ලෙස , දකුණතින් කඩුවක් දරා සිටින අතර වමත ප්‍රලම්බහස්තයයි. සුදු පැහැති මොහු නිල් හා රෝස-සුදුවර සිරස්-පටියක් හා සඵහරණ පැළද සිටී. හස්තී වාහනය ඔහු පිටුපසින් ඇත.
PLATE 28(a) - PALAVIYA
East wall, Vestibule
The first day of the waxing half of the month called Palaviya is personified as a ro with a lion-head and four arms. The rear right hand holds a sword, while the othe, object. The front hands are in abhaya mudra and katihasta. The prince wears a dhoti secured at the waist by a decorative waist-band, simple ornaments and a t band. The vahana is a pig.
PLATE 28(b) - DIYAVAKA
East wall, Vestibule
Second day of the waxing half of the month called Diyavaka is shown in human fo horse or sheep head. The right handbares a sword and the right is in lambahasta. H complexioned and wears a blue and pink-white dhoti, head-band and a fullset ofo The vahana, an elephant, is shown behind him.
O6
Ø ද ඇති රජ ය මුද්‍රාව හා ල ආභරණ
නිරූපිත ය. ‘ත්‍රයක් ඇඳ,
all figure holds an ight blue hin head
"rn with a ! is white
Per S.
Page 110
(a)
(b)
Page 111
ඵලකය 29 (a), තියවක
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
පුරපස සඳේ තෙවැනි දිනය මිනිස් බඳහා ඇත්ඔළුවක් සහිතව නිරූපිතයි. දකුණතින් කඩුවක් දරන අභය මුද්‍රාවෙනි. ඔහුගේ පැහැය ඌ අළුය, ඔහු නිල් වස්ත්‍රයක් ඇඳ පිට වසා දමන ලද සාටකය දෙවුර ලද වැළමීට දක්වා වැටෙන සේ දරා සිටි. වාහනය වන කුකුළා ඔහු පිටුපස සිටී.
ඵලකය 29 (b). ජලවක
නැගෙනහිර බිත්තිය, අන්තරාල
ථුරපස සඳේ සිවුවැනි දිනය වන ජලවකය ගරුඩ් හිසක් හා අත් සතරක් ඇතී රූපයක් වන අතර පසුප කඩුවක්ද, පසුපස වමතේ හා ඉදිරිදකුණතේ නෙළුම්මල බැගින්ද තබා ගෙන සිටී. ඉදිරිවම්අත ඉහෝ ය, රන්වන් වූ මොහු සුදු වස්ත්‍රයක් ඇද වම් උරය මත ලා ගත් සාටකයක් පැළඳ සිටී. වාහනය වන ව; පිටුපසින් ගමන් කරන ඉරියව්වෙන් නිරූපිත යි.
PLATE 29(a) - TIYAVAKA
East wall, Vestibule
The third day of the waxing half of the month is given a hybrid form with a human an elephant head. The right hand holds a lotus, while the left is in abhaya complexion is light grey and his apparel consist of a blue dhoti and a long reds goes round the back and falls over the flexed elbows on both sides. The vehicle, a stands behind him.
PLATE 29(b) — JALAVAKA
East Wall, Vestibule
The fourth day of the waxing half of the month is conceived of as garuda headed armed, holding a sword by the rear right hand, a lotus each by the rear left and hands. The front left hand rests on the hip. The figure is golden-complexioned a white dhoti and a blue shawl thrown over the left shoulder. The vehicle is a tige, shown behind the figure, in moving posture.
108
) අතර වමත රදීගේ නමන
‘ස දකුණෙත් Iහි තබාගෙන න්‍යාඝ්‍රයා රුවට
a body and mudra. The hawl, which cock-bird,
and fourfront right rad wears a r, which is
Page 112
o,|- oooo
%)
(b)
Page 113
ඵලකය 30 (a). විසෝනිය
පුරපස සඳේ පස්වැනි දිනය වන විසෝනිය වඳුරු හිස් තුනක් හා අළුත් සතරක් සහිත මිනිස් රුවකින්ද, තුන වසා කිරුළක් පැළඳ සිටී. නිල් පැහැති මොහු රන්වන් වස්ත්‍රයක් ඇඳ වම් උරයෙන් ඉදිරියට වැ
වැටුණු සුදු සාටකයක් පැළද සිටී. පසුපස දකුණු අත දැකගත්තකි , අනෙක්වා විවිධ මුද්‍රාවලීනී, අද ტტჟე) ტჭ5).
ඵලකය 30 (b). සතවක
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
මෙයින් පුර පස සඳේ සත්වැනි දිනය නිරූපිත යි. නිලට හුරු අළු පැහැති සිරුරක් ද, එළු හිසක් හා මොහුට ඇත. අත්වලන් විවිධ එහෙත් සමතුලිත මුද්‍රා දැක්වේ. මේ රුව සඵහරණ විභූෂිත නොපැළැන්දත්, ප්‍රභාමණඩලය හිස වටා ඇත. ඇදුම කොළ හා නිල් වස්ත්‍රයකි. වාහනය ගොසේ
PLATE 30(a) - VISENIYA
South wall, Vestibule
The fifth day of the waxing half of the month is depicted by a human body monkey head and four arms. A single crown is worn over the three heads. The fig colour and wears a gold-coloured dhoti and a dotted white shawl, which runs to t, the left shoulder. The right rear hand holds a sickle, while other three show diffe The vehicle, a goat, stands behind him.
PLATE 30(b) - SATAVAKA
South wall, Vestibule
The sixth day of the waxing half of the month is personified. The figure is blueis headed and six-armed. The hands show variant but symmetrically arranged m set of ornaments adorn the figure. There is no crown but a halosurrounds the hea consist of a green and blue dhoti. A bull constitutes the vehicle.
11 O
ක්වේ. ඔහු හිස් |ෙටන සේ තිත් ජ වාහනය පසු
අත් සතරක් ද ) ය. කිරුළක් තකි.
with a triple ure is blue in he front over rent mudras.
h grey, goatudras. A full d. Garments
Page 114
(b)
Page 115
ඵලකය 34 (a). දසවක
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
ථුර පස සඳේ දස වැනි දිනය දක්වා ඇත්තේ ඇත් හිසක් හා අත් සතරක් ඇති රූපයකිනි. පසු නෙළුම් මලක්ද අනික් අතේ වෙනයම් වස්තුවක්ද ඇත. ඉදිරිඅත් මුද්‍රාවලීන්යුත් වේ. රන්වන් සිර අළු පැහැති වස්ත්‍රයක් හා නිල් සාටකයක් හැඳ කිරුළක් හා ආබරණ පැළඳ සිටී. වාහනය කු|
ඵලකය 34 (b). එකොළොස්වක
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
පුරපස සඳේ එකොළොස්වන දිනය නිරූපණය කර ඇත්තේ පකෂි හිසක් ඇති ළදා අළු පැහැති මි: අත් දෙකින් මලක් හා මාළුවකු ගෙන සිටී. ඇදුම අළු හා සුදු පැහැති වස්ත්‍රයක් හා නිල් සළුවකි. ද් ඇති නමුත් කිරුළක් නොමැත. වාහනය ව්‍යාඝ්‍රයෙකි.
PLATE 31(a) - DASAVAKA
South wall, Vestibule
The tenth day of the waxing half of the month is depicted as an elephant-head
four arms. The rear right hand carries a lotus, while the other rear hand hold The front hands show mudras. The figure is golden-hued and wears a grey shawl, a crown and ornaments. The vahana is a cock-bird.
PLATE 31(b) - EKALOSVAKA
South wall, Vestibule
The eleventh day of the waxing half of the month, personified as a bird-h figure, lightgrey in complexion. The two hands hold a flower and a fish. Appa grey and white dhoti and a blue shawl. There is a halo but no crown. The vah
112
පස දකුණු අතේ ඉරක් ඇති මොහු, කුළෙකි.
නිස් රුවකිනි. ඔහු ප්‍රභා මණඩලයක්
ded form with s some object. dhoti, a blue
eaded human "el consist of a ana is a tiger.
Page 116
Page 117
ඵලකය 32. චන්ද්‍ර
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
සඳු දින සංකේත කරන දෙවිදු සෞම්‍ය ගුණයෙන්ද, අත් දෙකකින් ද යුත් වන අතර, දකුණතින් දැක වමත හිංහ මත තබා ගෙන ඇත. ද්වි-ශයඛ කිරුළකින් හිස සරසා ඇති අතර රතු මිශ්‍ර කහවන් වස්ත්‍ර මුහුණ ප්‍රියංකර ය. වාහනය ඇතෙකි. චතුරශ්‍ර සංකේතයක් දෙවිඳුගේ දකුණු උරට ඉහළින් සිත්ත
PLATE 32 - CANDRA
South wall, Vestibule
The god associated with Monday is depicted as fair-complexioned and two-arme sickle in the right-hand, while the left rests on the hip. A double-conch crown head, and a bright reddish yellow dhoti is the garment. The figure has countenance. The vahana is the elephant. A symbol in the form of a quadrangl. above the right shoulder of the divinity.
114
හැත්තක් දරයි
ඉයක් ඇඳ සිටී. bම් කර තිබේ.
d, holding a adorns the a pleasant e is painted
Page 118
Page 119
ඵලකය 33 (67), කුප්
දකුණු බිත්තීය, ඇත්තරාල
කුජ (මාංආර්) දෙවි අභ්‍යාරූඪදුට් අධීපති චින් අප්ර ධ්‍රැන්‍ෙස් ජැස්ංති පීරිමි රැඩ්ක් ශ්‍රිස් ඩී.රුසිතු ස} ෂුද්‍රාෆ්ඝ’ණ්ඩ් දකුණූඩ්" ඇසුර්‍ය මුද්‍රාවේත් ඝණ්ඨාන සිටී. උරැස්වින්, සුදු ඝණ්ඨිෆ් විස්ත්‍රයක් අැඳී සිටීඝ3 keesS S uOeseese e s S S Tsesss TMeseS ssS e ek T seu ee eeSeseeS S Ses kesesse sesses
తదే.
ඵලකය 33 (b). බුධ
දකුණු බිත්තීය, ඇස්තරාල
kTS T ee S S TseS S eke ss ese sss Ke Kee eeS seueu u S u ee eeee KeesssBu KeS ee eeee S තිබී ඇං0 අප්", ඩීල්ඩ්" ඒෂුd=}න්ඩ්ස්ෂුද්‍රාක් ඇද, පපුචි ප්‍රාෆ්ෆා චිෂී උත්ෂුද්‍යාෂ්ටිංටන් (ස් සිද්ධි) ලෝන් රැ දුප්ඵුද සිටී. ඩීෆ්‍රෙය් හීබෘෂින්ස්, ශූද්විදුෂ් දකුණු උද්ඝ ඉහළින් සිත්ජ් කප් ඇති සංඛේසය ඒජාලයකි.
PLTE 33 JA
South Wall, Westi hulle
LT TT LTTT S LLLTBTTS LLLLLT LL TLLT L LLkLLLSLLLTTL TLL T TTS LLLLTT LLL
STTu L SS LLLLLL LLL T LLL L LLL T CTLLLLS LLLL LLLL TLL LLL LLLLttt LLLLttC SLLLLLLS TTLS TTCLT TTT LT TLCLC uTuT LLLTT TT LLTLLL T uuYS S TTTLLLL TLLTLLL LT T CCCLLLLL S LL LLLL TC H T T LLTLLLLLL LLL LLTLLL TLL TTLCT LSLS TTT LLLTTTLLLLSS
PLATE 3:3 (b) — BUDHA
South wall, Westibule
LTT TT T S LLLTLS SDHLS LTTT TT CH u S CTTCCL LT C Tu LLLTTT TCLS CCCTLLS LCaaT C CCuT TT L T TTTS TTLTLS TT LT LLTT L T L S L T LTT uTT L TTLL DTTT S TT T T LTTCTS TTTT CCCC L CL TT TT TT TT CL TT TT TTTTTLLLLLLL S S TLLLLSSS LTT SS S S LLS L TT TTT LLL TT u L uT S uTu T T CTT TLT TT TT TT TT Tu
115
ඕg ඵ්මුතීන් డోర్యడ్రా තයක් දක්ස්]
ෂිත්‍ය නීදහස්ච් සූ සJධීඩ්ය්ස් සෑදුවූ ජිහිටි
ÉOried PTT ET le Me M'ears Kr wahara. A
tர
'gold dhoti
Vaha IIA I T
Page 120
(a)
Page 121
ඵලකය 34 (a). ගුරු
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
ගුරු (බ්‍රහස්පතී) බ්‍රහස්පතීන්දට අධිපති දෙවිඳු ය. රන් පැහැති මේ දෙවිඳු දකුණතින් මල් කළසක් ද, හිගේ තබා ගෙන සිටී. ඔහු අළු හා සුදු වස්ත්‍රයක් ඇඳ, කිරුළක් සහ උදර බන්ධයක් සහිත ආහර වාහනය මිනිසකු වන අතර ඔහු දෙවිඳුට පිටුපස දැන ඔබා සිටී. දෙවිඳුගේ දකුණු උරයට ඉහළින් ද කොන් මැනවින් දක්වා ඇති ආයත චතුරශ්‍රයකි.
ඵලකය 34 (b). ශුකූ
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
ශුක්‍ර දෙවිඳු සිකුරාදාට අධිපතී ය. ඵළලූ පැහැයෙන් යුත් මොහු වමතින් කවඩියක් ගෙන දකුණත තර තබා සිටී. ඔහු රතු වස්ත්‍රයක් ඇද ආභරණ හා උස් කිරුළක් ද පැළඳ සිටී. වාහනය දෙනකි. පසු බී ලකුණ ශූකූගේ නක්ෂත්‍ර ස්වරූපය විය හැකිය.
PLATE 34 (a) - GURU
South Wall, Vestibule
Guru (Brihaspati) rules over Thursday. The god is golden-complexioned and hol pot by his right hand, while the left arm is akimbo. He wears a grey and white dho crown and other Ornaments including a belly-band sudara-bandha). The vahana seen in kneeling posture behind him. The symbol above the god's right shoulder) of a rectangle with corners marked out.
PLATE 34(b) — SUKRA
South wall, Vestibule
The god Sukra (Venus) rules over Friday. He is conceived as of fair complexio chowrie by his left hand, while the right hand is shown in tarjani-mudra. He garment, a set of ornaments and a tall crown. A cow appears as the vahana. The in the background probably represents Venus in planetary form.
118
රා ගෙන වමත ණ පැළඳ සිටී. ඇති සංකේතය
‘ජනී මුද්‍රාවෙන් බිමේ ඇති තරු
'ds a flowerti, a pointed
is a human has the form
n, holdingα wears a red star symbol
Page 122
(b)
Page 123
ඵලකය 35 (a), ශනි
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
ශනි දෙවිඳු සෙනසුරාදාට අධිපති ය. නිල් පැහැති මොහුට අත් දෙකක් ඇති අතර දකුණතේ විප්තී උෂ්ණීයක් ඇති අතර හිසකේ ගිනි ජාලා තුනක ස්වරූපයෙන් දැක්වේ. රන් පැහැති වස්ත්‍රයක් හැ උරහිසෙන් වැටෙන පරිදි රතු සළුවක් පැළඳ සිටී. වාහනය කවුඩෙකි. පසුතලයේ ඇති සංකේ
ඵලකය 35 (b). රවි
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
ඉරු දින සංකේත කරන රවි දෙවිඳු රන් පැහැය , දකුණත විප්නිපාතකි. වමත හිසේෆ් තබා ගෙන සිද් හා රතු සාටකයක් හැඳ, කිරුළක් හා ආභරණ පැළඳ සිටී. පසුපසින් අග්ව වාහනය යි. දෙවිඳුගේ උඩින් සූර්ය සංකේතය විත්‍රණය කර ඇත.
PLATE 35(a) – SANI
South wall, Vestibule
The divinity Sani (Saturn) rules over Saturday. The god is blue-complexio armed, with a fan in his right hand. A diadem adorns his head, which is cro arranged in a triple-flame fashion. He wears a golden hued dhoti and, a red across the chest and over the left shoulder. A crow represents the vahana. The background is a bow.
PLATE 35(b) - RAVI
South wall, Vestibule
The Sun god representing Sunday is golden-hued and holds a fan in his righth left hand rests on the hip. He wears a blue dhoti and a red shawl, a crown ornaments. Behind him is his vahana, the horse. The symbol of the sun in its pla painted above the god's right shoulder.
12O
5 පතකි. නළලන ද පපුව සිට වම් තය දුන්නකි.
ටී. නිල් වස්ත්‍රයක් ‘‘දකුණු උරහිසට
ned and twowned by hair shawl thrown symbol in the
and, while the 1 and a set of netary form is
Page 124
(a)
(b)
Page 125
ඵලකය 36 (a). රාහු
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
මෙම දෙවිඳු නෙප්චූන් ග්‍රහයා සංකේත කරන අතර ඒ අට වැනි දසාව වෙයි. ඵළලු පැහැති මො; දේපණයකි. මොහු දකුණතින් මත්සන්‍යයකු ගෙන සිටී. රතු හා නිල් වස්ත්‍රයක් ඇඳ සිටී. අග්ව වාහ වෙයි. ඔහුගේ දකුණු උරහිසට උඩින් ඇති සංකේතය විණවක් වැන්න,
ඵලකය 36 (b). කේතු
දකුණු බිත්තිය, අන්තරාල
කේතු දෙවිඳු (යුරෝනස්) මිනිසකුගේ ඌර්ධීව-කායයත්, නාග දරණමය අධෝ-කායයන් සහිතව දකුණතින් පුස්කොළ පොතක් ද, වමතින් දරණ ගැසූ පාශයක් ද දරා සිටී. නාග දරණ මත වාහනයක් නොමැත. ඔහුගේ දකුණු උරහිසට උඩින් කොඩියක සංකේතය සිත්තම් කර තිබේ.
PLATE 36(a) – RAHU
South wall, Vestibule
This divinity in hybrid form represents Naptune and the eighth dasa (period). complexioned and has a cobra-hood head. A fish is held by the right hand. consists of a red and blue dhoti. His vahana is a horse shown behind him. The sy his right shoulder is a harp-like form.
PLATE 36(b) - KETU
South wall, Vestibule
This divinity Ketu (Uranus) is represented in hybrid form with a human upper tr lower part of the body formed by coils of a cobra. He holds Ola-leaf manuscript hand and a coiled pasa (noose) by his left hand. No vahana accompanies him as hl on the coils of cobra. A flag symbol is painted above his right shoulder.
122
හුගේ හිස නයි නය පිටුපසින්
ව නිරූපිත ය. සිටින හෙයින්
He is fairHis apparel mbol above
unk and the by his right 's body rests
Page 126
(a)
Page 127
Page 128
Page 129
Cemrema Fubication Serie
Paintings of Sri Lanka
Na zada na Chutiwongs Leelananda. Prematileke Roland Siya
With 36 full page colour reproduction
The publications under this series of 30 volumes include the following in alphabetical order
Bambaragala Bihalpola Bingiriya Виdиgekanda Danpa bava Damnbaulla Danagirigala Devinu vara
Dova Gangarama Hanguranketa Hindagala Kalaniya Karagampitiya Katalu va Kottimbulvala Lanka tilaka
Madavala Muligirigala Миррате Padeniya Paramakanda
Riadi vihara Samudragirivihara Sasser va Sigiriya Suriyagoda Telvatta Tivanka Pilimage Valalgoda
Information concerning these publications and their distribution may be obtained from
The Archaeological Survey of Sri Lan, Sir Marcus Fernando Mawatha Colombo 7, Sri Lanka
and
The Central Cultural Fund 22, Bauddha loka Ma Wartha Colombo 7 Sri Lanka
Page 130
SDSDSD D DSD SDD S DDD S DS
| |
|
|-
|- |
ISBN 55 - 3 - OOT -